TBB Dergisi 101. Sayı

Ceza Yargılamasında Hukuka Aykırı Delillerin Değerlendirilmesi Sorunu

Daha çok Kıta Avrupa’sı ülkelerinde ileri sürülen

“temel hak ve

özgürlükleri korumak”

amacı da kısmen doğru olmakla birlikte yeter-

sizdir. Çünkü aşağıda açıklanacağı üzere sistemin tamamına değil bir

kısmına bakmakta, ayrıca şüpheli veya sanığın temel hak ve özgür-

lüklerinin ihlal edilmediği ya da ihlal edilmediğinin ileri sürülebildiği

hallerde hukuka aykırı delillerin kullanılabilmesinin yolunu açmak-

tadır. Mahkemelerin tek amacı temel ve hak özgürlüklerin ihlal edi-

lip edilmediğini belirlemek değildir. Bunu da kapsayacak ama içeriği

daha geniş ve daha nesnel bir amaca sahiptirler.

Bu da

“hukuku uygulamaktır”.

Bir ceza mahkemesi, maddi gerçe-

ğe ulaşma çabası içerisinde önüne getirilen bir olayla ilgili yargılama

ve değerlendirme yaparken yargılanan kişilerden ve hatta yargılama

konusu olay hakkında verilecek kararın olası etkilerinden bağımsız

olarak hukuku uygulamayı amaçlar. Bunun da mevzuattaki en somut

karşılığı Anayasa’nın 138. maddesinin 1. fıkrasındaki hükümdür. Böy-

lece “

Hâkimler (…) Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani ka-

naatlerine göre hüküm verirler

”. O halde karar verirken hukuka uymak

zorunda oldukları gibi hukuku uygulamayı da amaç edinmek zorun-

dadırlar. Anayasa’nın 2. maddesinde öngörülüp değiştirilmesi teklif

bile edilemeyen

“hukuk devleti”

ilkesinden çıkan kaçınılmaz sonuç da

budur. Zaten hukuk devleti, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin de

kararlarında sürekli gönderme yaptığı ve değerlendirmeleri sırasında

dikkate aldığı vazgeçilmez bir kavramdır

Elbette uygulanacak olan

“hukuk”

kavramı içerisine başta şüpheli/

sanık olmak üzere yargılamaya dahil olan herkesin temel hak ve öz-

gürlüklerinin dikkate alınmasını, korunmasını içermekle birlikte mah-

kemenin yargılama yaparken amacı yalnızca bu değerleri korumak

değil daha üst ve geniş bir kavram olan hukuku uygulamaktır. Aksi

anlayış aşağıda da değinildiği üzere yanlış sonuçlara ve uygulamalara

yol açabilecektir.

O halde hukuk devletinin bir parçası olarak hukuku uygulamakla

görevli olan bağımsız ve tarafsız mahkemelerin, yaptıkları her işlem

ve verdikleri her kararda hukuku amaçlamak, hukuku uygulamak zo-

50 Örneğin bkz.

Streletz, Kessler, Krenz – Almanya

, 22.3.2001, par. 81-82;

Assanidzé –

Gürcistan

, 8.4.2004, par. 173 ve 175;

Markovic ve diğerleri

– İtalya, 14.12.2006, par.

79;

Nejdet Şahin, Perihan Şahin

– Türkiye, 20.10.2011, par. 56-57

( www.echr.coe.int

Erişim: 2.3.2012).