117 / 473
Resmi Dil ve Anayasalarda Düzenlenişi
116
aksini iddia eden eşit ağırlıkta çıkmadığına göre, mutlak doğruluğu
zımnen kabul edilmiş gibi gözükmektedir. Bu makalenin amacı işte
bu zımni kabule açıklık getirmektir. Bu amaçla öncelikle
”resmi dil”
kavramı anayasal belgelerde düzenlenen benzer kavramlarla karşılaş-
tırmalı olarak inceleme altına alınmış, daha sonra da farklı ülke ana-
yasal belgelerinin resmi dil konusuna dair hükümleri incelenerek bu
ülke anayasaları sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Makalenin sonuç kısmı
araştırma ve sınıflandırmanın bulgularını ve Türkiye için kimi öneri-
leri içermektedir.
I. Resmi Dil Kavramı
Resmi dil hukuken tanınan ve devlet erklerinin (yasama, yürütme
ve yargı) işleyişinde kullanılan dil demektir. Yasama organındaki ko-
misyonlarda, komitelerde ve genel kuruldaki tartışma dili; alt derece-
deki mahkemelerden temyiz organlarına kadar yargılamanın yapıldı-
ğı dil; devlet başkanının sarayından, başbakanlığa, bakanlıklara ve en
alt kademedeki idari organlara kadar tüm devlet teşkilatının yazışma-
larında kullandığı ve öncelikli olarak hizmet verdiği dil bize o ülkenin
resmi dilini gösterir.
1
Bu tanımdaki
“öncelikli olarak hizmet verdiği dil”
kavramı kamu
makamlarının resmi dil dışında bir dilde de hizmet verebileceği an-
lamındadır. Kamu makamlarının resmi dil dışında bir dilde hizmet
vermesi hukuken düzenlenmemişse bu hizmeti talep etmenin hukuki
zemini sağlam olmayabilir. Burada ifade edilmek istenen, bir ülkenin
resmi dili olması o ülkenin kamu makamlarının resmi dil dışında bir
dilde de gönüllü hizmet vermesine engel olmadığıdır. Hizmetin daha
iyi verilmesi başka bir dilde verilmesini gerekli kılıyorsa resmi dilin
varlığı, hizmetin başka bir dilde sunulmasına engel değildir. Belirli bir
bölgede kayda değer sayıda kişi tarafından kullanılan dillerde kamu-
sal hizmet sağlanabilir. Örnek olsun, ABD’nin Kaliforniya, Kentucky,
Massachusetts ve Kuzey Dakota eyaletlerinde ehliyet sınavına diğer
birçok dilin yanında Türkçe dilinde de girmek mümkündür.
2
1 Benzeri tanımlar için bkz. Note,
“Official English”
: Federal Limits on Efforts to
Curtail Bilingual Services in the States”,
Harvard Law Review
, C. 100, Nisan 1987,
s. 1348, dp. 17; Newell Stultz,
“Official Language Policies in Multilingual Societies:
Evidence from the United States, South Africa, and Canada”
,
The Journal of South
African and American Studies
, C. 10, No. 1, January 2009, s. 59.
2 2000 yılında yapılan nüfus sayımı sonucunda ABD’de beş yaş ve üzeri kişilerin