120 / 473
TBB Dergisi 2012 (102)
Olgun AKBULUT
119
Bazı ülke mevzuatlarında, kimi dillere ulusal alanda ve ulusla-
rarası alanda farklı statüler verildiğine tanık olmaktayız. İsveç’deki
mevzuat buna örnektir. İsveç anayasal belgeleri içinde resmi dile dair
herhangi bir düzenleme yoktur. Bununla birlikte, 28 Mayıs 2009 tarihli
Dil Yasası İsveçce’nin İsveç ülkesinde
“temel dil”, “esas dil”, “anadil”
an-
lamına gelen
“huvudspråk”
olduğunu söylemektedir (m. 4).
10
Oysa aynı
yasanın 13. maddesi İsveçce’nin gerek uluslararası ilişkilerde gerekse
AB nezdindeki konumunu
“resmi dil”
(
officiella språk
) olarak nitelendir-
miştir. Bu farklılık neyi hedefliyor? Yasanın hazırlık çalışmaları sırasın-
da İsveçcenin ülke içinde de resmi dil olarak düzenlenmesi tartışılmış
ancak öneri kabul görmemiştir. Bunun birkaç sebebi vardır. Aynı yasa
ayrıca beş adet dile de (Fince, Saamice, Torna Vadisi Fincesi, Roman
dili, İbranice) ulusal azınlık dili statüsü vermiştir (m. 7). Ulusal azınlık
dillerinin statüsüne zarar vermemek için İsveçce’nin resmi dil olarak
nitelendirilmesinden kaçınılmıştır. Bu yaklaşıma ek olarak, yasada İs-
veçcenin
“temel dil”
olarak anılması ile bazı sektörlerde globalleşmenin
gereği olarak İngilizcenin kullanılması da kolaylaştırılmıştır. Tüm bun-
ların yanında İsveçce
“temel dil”
kavramı ile nitelendirilerek ona önce-
lik verilmesi de sağlanmıştır. Öyle ki, yasanın diğer hükümleri de bunu
doğrulamaktadır. Yasanın beşinci maddesi, İsveç’te yaşayan herkesin
toplumsal her alanda İsveçceyi kullanma imkanının olması gerektiğini,
altıncı maddesi de ek olarak herkesin İsveçcenin kullanılmasında ve
geliştirilmesinde sorumluluğu olduğunu belirtmektedir. Bu durumda
İsveçce, İsveç’te, nüfusun çoğunluğu tarafından kullanıldığı için ulusal
dil, resmi dil olarak ifade edilmediği ama devlet erklerinin işleyişinde
kullanılan temel dil olduğu için de
de facto
resmi dil, yasal statüsüy-
le
“hukuken temel dil”
veya ifadeyi biraz zorlarsak
“resmen temel dil”
;
İsveç’in dış ilişkilerinde ise ülkenin
“resmi dili”
dir.
11
Aşağıda görüleceği üzere resmi dil düzenlemesi ağırlıklı olarak
anayasalarda yer almakta; bir diğer ifade ile resmi dil, genellikle dev-
leti siyasi ve hukuki bir kurum olarak ilk kez (ya da yeniden) kuran
asli kurucu iktidarın karar verdiği bir konu olmaktadır. Asli kurucu
iktidarlar kimi zaman resmi dile yer vermemeyi seçebilmektedirler.
10
“Språklag”
, Svensk författningssamling, SFS 2009:600.
11
“Swedish becomes ‘official main language’”
,
The Local
, 01. 09. 2009,
http://www.thelocal. se/20404/20090701 (Erişim tarihi: 08. 03. 2012)