125 / 473
Resmi Dil ve Anayasalarda Düzenlenişi
124
ristan (m. 3) Letonya (m. 4), Estonya (m. 6), Litvanya (m. 14), Slovakya
(m. 6) anayasaları buna örnektir.
1958 Fransa Anayasası’nın egemenlik başlığını taşıyan bölüm
içinde yer alan ikinci maddesine 1992 yılında eklenen ilk fıkraya göre,
“Cumhuriyet’in dili Fransızcadır”
. Fransa’da bu hükmü hayata geçiren
yasa 1994 tarihli
“Fransızca Yasası”
başlığını taşımaktadır. Dönemin
kültür bakanının ismiyle Toubon Yasası olarak da anılır.
28
Yasanın
amacı Fransızca dilini korumaktır. Her ne kadar bu amacın varlığı ya-
bancı dillerin etkisini sınırlamaya dayansa da Fransa sınırları içinde
konuşulan ve
“yabancı”
kabul edilemeyecek diller de yasanın kapsa-
mına girmektedir. Yasanın orijinali geniş bir uygulama alanına sahip
iken Fransa Anayasa Konseyi, yasanın Fransızca dışındaki dillerin
ticari hayatta, akademik faaliyetlerde vb. kullanımını yasaklayan hü-
kümlerini ifade özgürlüğüne aykırı bularak iptal edebilmiştir.
29
Bu-
nunla birlikte, aynı Anayasa Konseyi, Avrupa Konseyi Bölgesel Diller
Şartı’nın onaylanmasını, resmi dil dışındaki dillere (bölgesel ve azınlık
dilleri) hukuki statü sağladığı gerekçesi ile Anayasa’nın birinci mad-
desinde yer alan Cumhuriyetin bölünmezliği/tekliği ilkesine aykırı
bularak uygun bulmamıştır. Konsey’e göre, toplumsal köken, kültür,
dil veya dine dayalı gruplara kolektif haklar tanımanın önüne geçmek
Fransız halkının bütünlüğü ilkesinden kaynaklanmaktadır.
30
1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’ndaki düzenleme de Fransa
Anayasası’na benzerdir.
31
1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın
“Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti”
başlık-
28
“La Loi relative à l’emploi de la langue française”
, Yasa No: 94-665, Kabul Tarihi: 04.
08. 1994, Resmi Gazete No: 180, yayın tarihi: 05. 08. 1994, s. 11392, www. legifran-
ce. gouv. fr, (Erişim tarihi: 13. 02. 2012).
29 Bkz.
“Loi relative à l’emploi de la langue française”
, Anayasa Konseyi karar No:
94-345, Karar tarihi: 29. 07. 1994,
http://www. conseil-constitutionnel. fr/
decision/1994/94345dc. htm (Erişim tarihi: 13. 02. 2012).
30 Bkz.
“Charte européenne des langues régionales ou minoritaires”
, Anayasa Konseyi
karar No: 99-412, Karar tarihi: 15. 06. 1999,
http://www.conseil-constitutionnel.
fr/decision/1999/99412/99412dc. htm (Erişim tarihi: 13. 02. 2012); Giovanni
Poggeschi,
“Language Rights and Duties in Domestic and European Courts”
,
European
Integration
, C. 25(3), Eylül 2003, s. 209-210.
31 Burada kastedilen 1982 Anayasası koyucularının maddeyi Fransa Anayasası’ndan
aldıkları değildir. Zira, resmi dile dair düzenleme FransaAnayasası’na 1992 yılında
eklenmiştir. Vurgu yapılmak istenen nokta terminoloji benzerliği ve Türkiye’nin
Cumhuriyet ve genel olarak devlet, özel olarak da ulus devlet anlayışının Fransa
kökenli olmasıdır.