154 / 465
TBB Dergisi 2012 (103)
Cengiz Topel ÇİFTÇİOĞLU
153
AİHM uygulamasında mağdurun kamu görevlilerince öldü-
rüldüğü kesin olarak saptanamasa da devletçe faillerin ortaya çı-
karılması konusunda yetersiz bir soruşturma yapılmış olması du-
rumunda da devletin AİHS m. 2 açısından sorumluluğu gündeme
gelmektedir. Mahkeme’nin Kaya/Türkiye, Ergi/Türkiye kararları
bu konuda örnek olarak gösterilebilir
36
. Bu durumlarda soruşturma
makamları böyle bir olaydan haberdar olduklarında bir şikâyet bek-
lemeksizin derhal harekete geçmekle yükümlüdür. Delil toplama ve
muhafaza aşaması çok önemlidir. Soruşturmanın tam ve etkin yapıl-
masında olay mahallinde zaman geçirilmeden delillerin toplanması
gerekir. Mahkemeye göre etkili soruşturma çabuk etkili ve önyargı-
sız olmalıdır. Soruşturmayı yapan makamlar ölüm olayından haber-
dar olduklarında resmi bir başvuru yapılmasını beklemeden derhal
soruşturma açmalı ve harekete geçerek delillerin kaybolmasını önle-
melidir, tanık ifadeleri hemen alınmalıdır. Cumhuriyet savcılarının
refakatinde uzman ekiplerin bizzat olay yerinde inceleme yapmaları
soruşturmanın etkinliği açısından son derece önemlidir. Ayrıca olay
yeri ve maktulün fotoğraflarının çekilmesi ve olay yeri tespit tutanağı
düzenlenmesi, krokilerin çizilmesi de soruşturmanın tam yapılması
açısından önemlidir. Yine ölüm olaylarında yapılan otopsilerde ce-
setlerin dış ve iç muayenesinde saptanan lezyonların nasıl, ne şekilde
oluştuklarının ve durumlarının ayrıntılı bir şekilde tespit edilerek tu-
tanağa geçirilmesi gerekir. Bu bulgular gerek ölümlü olaylarda ge-
rekse kötü muamele ve işkence olaylarında büyük bir önem arz eder.
AİHM’ in birçok kararında yapılan otopsilerin yetersizliği nedeniyle
Türkiye’nin sorumluluğu cihetine gidilmiştir. Bu konuda Kaya/Tür-
kiye, Oğur/Türkiye, Tanrıkulu/Türkiye, Salman/Türkiye, Tanlı/
Türkiye ve Aktaş/Türkiye kararları örnek olarak verilebilir
37
. AİHM,
usuli yükümlülüğün yerine getirilip getirilmediğinin tartışıldığı du-
rumlarda başvurucunun 2. maddenin ihlali ile ilgili iddialarını bizzat
yerinde incelemek suretiyle kararlarını verebilmektedir. Bu amaçla 3
yargıçtan oluşan heyetler ilgili devletlere gönderilerek ve bizzat baş-
vurucuların , tanıkların ve soruşturma da rolü olan yetkililerin bilgi-
sine başvurulmaktadır
38
.
36
Cengiz, Demirağ, Ergül, McBride, Tezcan, s.10-11.
37
Çakmak, s.182.183.
38
Çakmak, s.161.