155 / 465
Yaşama Hakkı
154
Bu yükümlülük kapsamında öldürme olayının sorumlusunun
ilgili devlet tarafından açığa çıkarılmamasının mutlaka 2. maddenin
ihlali anlamına gelmediğini belirtmek gerekir. Burada önemli olan
sorumluların açığa çıkarılması için gösterilen çaba ve gayrettir. Başka
bir ifadeyle soruşturmanın tam ve etkin yapılmasıdır. Mahkeme’nin
Ekinci/Türkiye ve Tanrıbilir/Türkiye kararları bu duruma örnek ola-
rak gösterilebilir.
Devletin usuli yükümlülüğü (etkili soruşturma yürütme yüküm-
lülüğü) kümülatiftir ve sonuç değil, davranış yükümlülüğüdür. Dev-
letin bu yükümlülüğünü ihlal ettiği iddiasının söz konusu olması du-
rumunda mahkeme ayrıca iç hukuk yolları tüketilmeden yapılacak
bireysel başvuruları da kabul etmektedir. Mahkemenin Akdıvar ve
diğerleri/Türkiye kararı ile Menteş ve diğerleri/Türkiye kararı bu du-
ruma örnek olarak gösterilebilir
39
.
III- AİHS m.2’de Öngörülen İstisnalar
AİHS m. 2 ile Anayasa m. 17 hükümlerine göre yaşama hakkının
dört istisnası vardır.
A-Ölüm Cezası
Tarihte ilk yazılı metin olarak
“Babil Kanunları”
nda M.Ö 2000 yıl-
larında ölüm cezasına rastlanılmaktadır. Tarihsel gelişim süreci içeri-
sinde sıkça uygulanan bu ceza, çağdaş ceza hukukunda tek bedensel
ceza olup, yaşama hakkını ortadan kaldırmaktadır. Ölüm cezasının
suçları önlemede caydırıcı etkisi, adli hata karşısında telafi imkânları
ve yaşama hakkının korunması bağlamında tartışılması özellikle ay-
dınlanma çağı döneminden itibaren başlamıştır. İlk kez aydınlanma
çağında Beccaria, 1764 yılında yayınladığı
“Suçlar ve Cezalar”
adlı ese-
rinde ölüm cezasını eleştirmiştir. Beccaria’nın etkisiyle ölüm cezası bu
dönemde ciddi biçimde tartışılmış ve pek çok ülke hukukunda ölüm
cezası kaldırılmıştır
40
.
Yaşama hakkını güvence altına alan Sözleşme’nin 2. maddesinin
2. cümlesi, bir mahkeme tarafından yasaya uygun biçimde verilmiş
39
Tezcan, Erdem, Sancakdar, Önok, s.106; Çakmak, s.161-162.
40
Çakmak, Seyfullah: Yaşama Hakkı ve Ölüm Cezası Ankara 2002 s.1.