TBB Dergisi 103. Sayı

Merkezi ve Yerel Düzeyde Meclisin Yürütme Organını Denetim Yolları Üzerine ...

232

2.c. Gensoru

Parlamento hukukunda, siyasi denetim yolları arasında sadece

gensoru

(interpellation)

yöntemi kabinenin ya da bir üyesinin siyasi

sorumluluğuna ve görevden alınmasına neden olabilir. Yürütmenin

siyasi sorumluluğu uyguladığı politikadan dolayı parlamenter yöne-

tim sisteminde parlamentonun bakana ya da hükümete, yerel yönetim

sistemlerinde de yerel meclisin belediye başkanına karşı güvenini yi-

tirmesi ile gerçekleşir. İlk başta sadece belli bir konuda izahat istendi-

ği için soruya ya da genel görüşmeye benzetilebilecek gensoruda esas

önemli nokta bir bakanın ya da hükümetin düşürülebilmesine olanak

verebilmesindedir. Ancak Özbudun ve Gözler’in de haklı olarak be-

lirttikleri gibi hükümeti düşüren esasında gensoru değil gensoru gö-

rüşmeleri sonrasında verilen güvensizlik önergesi ve bu önergenin

oylanmasının sonucudur

. Gerçi meclis soruşturması yoluyla da bir

bakan yüce divana sevk edilerek görevine son verilebilir, ama meclis

soruşturmasında esas göze çarpan unsur cezai sorumluluk iken bu-

rada siyasi sorumluluk söz konusudur

. Daha önce belirttiğimiz gibi

mahalli idarelerde meclis soruşturması yoluyla başkanın cezai sorum-

luluğuna gitme imkânı yoktur, bu sorumluluğun denetimi herkes için

olduğu gibi başkan için de genel mahkemelerce yerine getirilir.

Gensoru ile ilgili hüküm Anayasa’nın 99. maddesinde düzenlen-

miştir. TBMM’de bir bakan ya da hükümet hakkında gensoru önergesi

verilebilmesi için, genel görüşme açma talebinde olduğu gibi bir siyasi

parti grubu ya da yirmi milletvekilinin imzası gerekir. Aynı şekilde

yerel mecliste de genel görüşme için öngörülen üçte birlik oran, genso-

ru önergesi için de korunmuştur. Yalnız yerel mecliste gensoru öner-

gesinin gündeme alınabilmesi için 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun

26. maddesinin altıncı fıkrasına göre -genel görüşmedeki gibi topla-

nanların salt çoğunluğu değil- üye tam sayısının salt çoğunluğunun

oyu gerekir. Gündeme alma kararıyla birlikte, gensorunun görüşülme

günü de belli edilir; ancak, gensorunun görüşülmesi, gündeme alma

kararının verildiği tarihten başlayarak iki gün geçmedikçe yapılamaz.

Parlamenter literatürde bu bekleme süresi

cooling-off period

yani

serin-

GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, op. cit., s 867

ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin, op. cit., s. 301