TBB Dergisi 103. Sayı

İbraz Edilen Çekle İlgili Olarak Karşılıksızdır İşlemi Yapılması Halinde ...

3. Borçtan Dolayı Hapis Yasağı

3/10/2001 tarihli ve 4709 sayılı Kanun’la Anayasa’nın 38’inci

maddesine sekizinci fıkra olarak eklenen yeni bir hükümle, hiç kim-

senin, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getire-

memesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamayacağına ilişkin bir

düzenleme yapılmıştır. Anayasa değişikliğine ilişkin kanun teklifinin

gerekçesinde

“4 nolu protokol gereği sözleşmeden doğan bir yükümlülük

nedeniyle hiç kimsenin özgürlüğünden yoksun bırakılamayacağı hükmü ek-

lenmiştir. Sözleşmeden doğan yükümlülük içinde borçlar da vardır.”

ifadele-

rine yer verilmiştir. Anayasa’da yapılan bu değişiklik neticesinde yar-

gı uygulamalarında ciddi bir duraksama olmuş, mahkemeler özellikle

özgürlüğü kısıtlayıcı cezaların tatbiki hususunda tereddüde düşmüş

bu nedenle Anayasa’ya aykırılığı en çok dile getirilen düzenleme, 3167

sayılı Kanununda karşılıksız çek düzenlemesi durumunda öngörülen

doğrudan hapis cezası olmuştur.

Anayasa Mahkemesi bu konuda ilk kararını 21/11/2002 tarihli

ve E. 2001/408, K. 2002/191 sayılı kararla vermiştir. Anayasa Mah-

kemesi, çek ilişkisinin bizzat sözleşme olmadığı gibi, çekin temelinde

her zaman bir sözleşme bulunması da zorunlu olmadığı; temelde bir

sözleşme ilişkisinin bulunduğu durumlarda ise, çekte bu ilişkiden ba-

ğımsız ve sözleşme olarak nitelendirilemeyecek bir kambiyo taahhüdü

söz konusu olduğu; temel ilişki ne olursa olsun borcunu ödemek için

çek kullandığında, asıl borç ilişkisi dışında kambiyo ilişkisi doğmuş

olduğu; Anayasa’nın 38. maddesi kapsamında hürriyeti bağlayıcı ceza

yasağı, sözleşmeden doğan borcun

“yerine getirilememesi”

ni gerektirdi-

ği; oysa keşidecinin, çekin karşılıksız olmasını bilmesine rağmen çek

keşide ettiğine göre, bu borcun yerine getirilemediğinden söz etmenin

olanaksız olduğu gerekçeleriyle düzenlemenin Anayasa’nın 38. mad-

desinin sekizinci fıkrasına aykırı olmadığına karar vermiştir

ÇETİNER Ufuk; Anayasanın 38. Maddesinin Değişmesi Sebebiyle Karşılıksız Çek

Keşide Etme Suçu ve İcra İflas Suçları Bakımından Ortaya Çıkan Hukuksal Du-

rumlar, Ankara Barosu Dergisi, 2002/1, s.174.

İtiraz başvurularında, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre çek’in, kambiyo se-

nedi olup sözleşmelerde ödeme vasıtası olarak kullanıldığı, tarafların hür iradeleri

sonucu oluşturdukları sözleşme hükümlerine göre borçlunun, belirlenen tarihte

çekte yazılı miktarı çek hamiline veya cirantalara ödeme yükümlülüğü altına gir-

diği, Yasa’da öngörülen hapis cezasının sözleşmeden kaynaklandığı, bu nedenler-

le 3167 sayılı “Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması