TBB Dergisi 103. Sayı

İbraz Edilen Çekle İlgili Olarak Karşılıksızdır İşlemi Yapılması Halinde ...

ğımsız olarak, kambiyo hukukuna özgü borç doğuran özel bir havale

olduğu; taraflar arasında herhangi bir sözleşme ilişkisinin bulunma-

dığı veya temelde yer alan sözleşmenin geçersiz olduğu durumlarda

çekin, başlı başına borç kaynağı biçiminde ortaya çıkabildiği; haksız

fiil veya sebepsiz zenginleşmeden kaynaklanan bir borç için dahi çek

keşide edilebildiği; çek ilişkisinin bizzat sözleşme olmadığı gibi, çekin

temelinde her zaman bir sözleşme bulunması da zorunlu olmadığı;

temelde bir sözleşme ilişkisinin bulunduğu durumlarda ise, çekte bu

ilişkiden bağımsız ve sözleşme olarak nitelendirilemeyecek bir kam-

biyo taahhüdü söz konusu olduğu; Anayasa’nın 38. maddesinin seki-

zinci fıkrası kapsamında değerlendirilebilmesi için ilişkinin yalnızca

sözleşmeden doğması ve borcun yerine getirilememesi gerektiği; an-

cak çekin temelde sözleşmeden bağımsız olarak kambiyo hukukuna

özgü borç doğuran özel bir havale olduğu gerekçeleriyle düzenlemeyi

Anayasa’nın 38. maddesinin sekizinci fıkrasına aykırı bulmamıştır.

Anayasa Mahkemesi, karşılıksız çek düzenlemesi durumunda ön-

görülen doğrudan hapis cezasının, hiç kimsenin, yalnızca sözleşmeden

doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğün-

den alıkonulamayacağına ilişkin Anayasa hükmüne aykırı olmadığı

kararını temel iki gerekçeye dayandırmıştır.

Bunlardan birincisi çek ilişkisinin sözleşmeden bağımsız bir kam-

biyo ilişkisi olduğudur. Mahkeme’nin de belirttiği gibi, çekin temelin-

de her zaman bir sözleşme bulunması zorunlu değildir. Ancak çekin

bir ödeme taahhüdü olduğu, diğer bir ifadeyle çek keşide etmekle bir

kişinin diğer bir kişiye belli bir miktar parayı ödemeyi kabul ettiği

konusunda bir tereddüt bulunmamaktadır. Yani çek, sebebi ne olur-

sa olsun bir ödeme taahhüdünün varlığını göstermekle birlikte, bazı

istisnalar dışında bu ödeme taahhüdünün temelinde karine olarak bir

sözleşme bulunmaktadır

. Anayasa’nın 38’inci maddesine sekizinci

fıkra olarak eklenen, hiç kimsenin, yalnızca sözleşmeden doğan bir yü-

kümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonu-

Haşim Kılıç karşı oy gerekçesinde;

“Çoğunluk görüşünde, borç ilişkisi ile çek kullanımı

arasındaki bağ koparılmış soyut bir kambiyo ilişkisinden bahsedilmiş, sözleşmeden bağım-

sız bir kambiyo yükümlülüğü üzerinde durulmuştur. Oysa, keşideci ile lehdar arasındaki

borç ilişkisini sözleşmenin dışında mutlak bağımsız bir işlem olarak nitelemek mümkün

değildir. Sözleşmeye bağlı bir yükümlülük nedeniyle çek keşide edenle lehdar arasında bir

ilişki her zaman olanaklıdır.”

demiştir