TBB Dergisi 103. Sayı

İbraz Edilen Çekle İlgili Olarak Karşılıksızdır İşlemi Yapılması Halinde ...

Ticaret Kanunu düzenleme günü olarak gösterilen günden önce dahi

olsa çekin görüldüğü yerde, diğer bir ifadeyle ibraz gününde ödene-

ceğini belirtmesine rağmen, 5941 sayılı Çek Kanunu karşılığı kısmen

veya tamamen bulunmayan çekler bakımından hukukî ve idarî taki-

bat yapılabilmesi için

“düzenleme tarihini”

esas almış ve ibraz yasağı-

nı 31/12/2012 tarihine kadar uzatmıştır. Bu düzenlemelerin sonucu

olarak Türk Ticaret Kanunundaki çekin göründüğünde ödeneceğine

ilişkin hükmün, uygulamada bir anlamı kalmamıştır.

Bu bağlamda, uygulamada çek keşide edilirken banka hesabında

çekin karşılığının bulunması değil, karşılığının bulunmaması kural ha-

line gelmiştir. Bir kişinin çeki keşide ederken ileride yapacağı bir öde-

meyi gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğini öngörebilmesi mümkün

değildir. Bu nedenle, kanımızca,

“çekin karşılıksız olmasının bilinmesine

rağmen çek keşide edildiği için, bir borcun yerine getirilemediğinden söz edi-

lemeyeceği”

şeklindeki Mahkeme gerekçesi uygulamayla çelişmektedir.

Ancak, bu açıklamalarımız tüm çek borçları bakımından geçerli değil-

dir. Burada ifade etmek istediğimiz husus, kişinin borcunu ödemediği

mi, yoksa ödeyemediği mi şeklindeki değerlendirmenin, ancak öde-

me gününde her bir borçlu için ayrı ayrı değerlendirilmesi gereken bir

husus olduğudur. Burada yanlış değerlendirilen husus, Mahkeme’nin

gerekçesinde belirttiği gibi, tüm çek borçlularının borçlarını kendi ira-

deleri dışındaki bir nedenle ödeyememelerinin mümkün olmadığının

kabulüdür. Nitekim TBMM Genel Kurulu’nda 38. maddedeki değişik-

lik görüşülürken Anayasa Komisyonu Başkanı

“kendi ihmal veya kusu-

ru olmaksızın borcunu ödemekte acze düşen kişi, bu yüzden hapis cezasına

çarptırılamaz

. Ancak, borçlunun hileyle veya kasten borcunu ifa etmekten

kaçınması halinde protokolün bu hükmünden yararlanması mümkün değil-

dir.”

demek suretiyle bu hususa açıklık getirmiştir.

kabul edilmekteydi. Buna göre, çek keşide edildiği tarihte hesapta karşılığının

bulunmaması değil, ibraz anında karşılığının bulunmaması suçun oluşumu bakı-

mından önem taşımaktaydı. REİSOĞLU, s. 353.

Kararın Gerekçesinde;

“Yalnızca Anayasa’nın 38. maddesi kapsamında hürriyeti bağla-

yıcı ceza yasağı sözleşmeden doğan borcun yerine getirememesini gerektirmektedir. Oysa

keşideci çekin karşılıksız olmasını bilmesine rağmen çek keşide ettiğine göre bu borcun

yerine getirilemediğinden söz etmek de olanaksızdır.” denilmektedir. Çekin karşılıksız ol-

duğunu bile bile keşide edenlerin iyiniyetinden zaten bahsedilemez. Böyle bir çek düzenle-

yen kişinin 38. maddesinde öngörülen korumadan faydalanması da olanaksızdır

.” hususu

belirtilmiştir.