59 / 465
İbraz Edilen Çekle İlgili Olarak Karşılıksızdır İşlemi Yapılması Halinde ...
58
risine ilişkin açıklamalar, karşılıksız çek keşide etme suçu bakımından
görmezden gelinmiştir
52
. Karşılıksız çek keşide etme suçu, şekli bir suç
olarak görülmüş, kişinin kastı araştırılmadan ödeme gününde hesa-
bında çekin karşılığının bulunmaması bu suçtan ceza alması için yeter-
li sayılmıştır
53
. Bu durum ceza hukukunun temel ilkelerine aykırı bir
şekilde karşılıksız çek keşide etme suçunda failin objektif sorumluluğu
olduğu anlamına gelmiştir
54
. Ancak bu sorumluluk türünün, modern
ceza hukukunda kabulü mümkün değildir.
hesapta zamanında bulunduramamış olması hâlinde, ceza sorumluluğu olmayacaktır
.”
Söz konusu gerekçe haklı olarak doktrinde eleştirilmiştir. Bkz: REİSOĞLU, s. 358.
52
Esasen 3167 sayılı Kanunun 16. maddesindeki düzenleme, uygulamada dolandı-
rıcılık suçunun unsurlarının aranmasından kaynaklandığı ifade edilen sorunun
aşılması ve keşideciye objektif bir sorumluluk yüklemek için getirilmiştir. “…
kar-
şılıksız çek çekmek, dolandırıcılık sayılınca karşılıksız çek çeken kimsenin bu hareketinin
suç sayılabilmesi için dolandırıcılık suçunun yasal öğelerinin (unsurlarının) olayda ger-
çekleşmiş olması gerekmekteydi… Ancak, dolandırıcılık suçunun unsurlarının karşılıksız
çıkan her çek yönünden tespiti mümkün olmadığından, bu şekilde çek keşide edenlerin
bir kısmının cezasız kalması gibi durumlar ortaya çıkmakta ve bu durum çeke olan güve-
ni sarsmakta olduğundan karşılıksız çek çekmek eylemi dolandırıcılık suçunun unsurları
araştırılmaya gerek duyulmadan 3167 sayılı Çek Yasasının 16. maddesi ile bağımsız suç
sayılarak cezalandırılmıştır. Böylece, karşılıksız çek çekme (düzenleme, keşide etme) eylemi
hangi nedene dayanırsa dayansın suç sayılacaktır
.” UYAR, s. 671-672.
53
Mahkeme uygulamaları bu yönde olduğu gibi doktrinde de genel olarak bu dü-
şünce egemen olmuştur. “…
çekin karşılıksız olması halinde, keşidecinin dikkat ve özen
yükümlülüğüne aykırı hareket edip etmediği araştırılmayacağı gibi, kişinin elinde olmayan
sebeblerle –örneğin doğal efet, savaş, kaza geçirmesi gibi- çekin karşılığını ilgili hesapta bu-
lundurmamış olması halinde de, ceza sorumluluğu ortaya çıkacaktır
… geçen dönemde
gerek öğretide, gerekse yargı kararlarında 3167 sayılı Çek Yasasının karşılıksız
çek suçunda, yasa koyucunun objektif sorumluluk esasını benimsediği görüşü
5941 sayılı Çek Kanunu açısından da geçerliliğini korumaktadır.” REİSOĞLU, s.
358-359 “
Çek Kanunundaki sucun manevi unsuru özel olarak belirtilmemiştir. Başka bir
deyişle “çek keşide eden” acısından müstakil bir yaptırım getirilmiş, muhatap bankaya
suresinde ibraz edilip de karşılığı olmadığı için ödenemeyen çek acısında ceza öngörülmüş-
tür. Dolayısıyla karşılıksız çek bakımından objektif bir sorumluluk getirilmiştir. Böylece,
karşılıksız çek keşide edenin kusurunun bulunup bulunmadığına bakılmayacak; bankaya
suresinde ibraz edilen cekin o anda yeterli karşılığının bulunamaması sucun oluşması için
kafi sayılır
.” ÖZDAMAR, s. 37.; 26/2/2003 tarihli ve 4814 sayılı Kanunla yapılan
düzenlemeyle sorumluluğun sübjektif mi? yoksa objektif mi? olduğuna ilişkin te-
orik hukuk tartışmalarına son verilmiş olduğu ve keşide edilen çekin karşılıksız
çıkması halinde objektif sorumluluk esasının benimsendiği ifade edilmiştir. ÇO-
LAK Haluk/ ÖZDEMİR Kenan/ HIZ Yüksel; s.221. ERİŞ Gönen; s.838 vd.
54
“
Mülga 3167 sayılı Kanunun 16. maddesinde tanımlanan suçun manevi unsuru bakımın-
dan uygulamamızda önemli bir sorunla karşılaşılmıştı. Uygulamamız, söz konusu suçun
objektif (kusursuz) sorumluluğu gerektiren ‘şekli’ bir suç olduğu algısını haklı çıkaran bir
yönde gelişmişti
.” ÖZGENÇ, Çek Kanunu, s. 83. “
Yargıtay 3167 sayılı Yasa dönemin-
de karşılıksız çek keşide etmenin şekli suç olduğuna da kararlarında değinmektedir. Yüksek
Mahkeme Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 2.3.1992 tarih ve 1992/7-28 Esas, 51 Karar
sayılı İlamında da açıklandığı üzere, yasa koyucu 3167 sayılı Kanunun 16. maddesi ile
karşılıksız çek keşide edilmesini biçimsel bir suç olarak düzenlemiştir. Yeni Çek Yasasında
da durum aynıdır.
” REİSOĞLU, s. 364.