TBB Dergisi 104. Sayı

Suçların ve Cezaların Kanuniliği İlkesi

234

IV. SUÇLARIN VE CEZALARIN KANUNİLİĞİ İLKESİNİN

UNSURLARI

O hukuk düzeninde kanunilik ilkesinin geçerli kabul edilmesi için

aranan kıstasları temel olarak;

“belirlilik ilkesi”, “kıyas yasağı ilkesi”, “leh-

te kanun ilkesi”, “ülkesellik (mülkilik) ilkesi”

“şahsilik ilkesi”

olarak sı-

ralamak mümkündür. Bu kıstaslardan bir kısmı kanun koyucuya, bir

kısmı hâkime, bir kısmı ise hem kanun koyucuya hem de hâkime yö-

neliktir. Belirlilik ilkesi doğrudan kanun koyucuya, kıyas yasağı ilkesi

hakime, lehte kanun ilkesi, ülkesellik ilkesi ve şahsilik ilkesi ise hem

hakime hem de kanun koyucuya yönelik sonuçlar doğurmaktadır

1. Belirlilik

Suçların ve cezaların belirli olması demek; suçu ve cezayı isim-

lendirerek unsurlarını açıklığa kavuşturmak, meşru olanla gayrimeşru

olanı birbirinden ayırmak demektir.

Suç ve cezaların belirliliği kıstası esas itibariyle TCK’nun

“suçta

ve cezada kanunîlik ilkesi”

başlıklı 2. maddesi’nin birinci ve ikinci fıkra-

larında ifade olunmuştur. İlgili madde uyarınca;

“kanunun açıkça suç

saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulana-

maz. Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve

güvenlik tedbirine hükmolunamaz

İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç

ve ceza konulamaz

”

Madde suç ve cezaların ancak kanunun açık hükmüyle konula-

bileceği hükmünü amirdir. O halde öncelikle çözümlenmesi gereken,

hangi fiillerin

“suç”

ve hangi yaptırımların

“ceza”

olduğu, suçu huku-

ka aykırı diğer fiillerden nasıl ayıracağımız sorusudur…

Bu noktada kanun koyucunun adli ceza müeyyidesi (hapis cezası,

adli para cezası ve TCK’nun 50. maddesine giren hallerde hapis ce-

zasına seçenek yaptırımlar) ile müeyyidelendirdiği fiilleri

“suç”,

bun-

lara uygulanan, sınırları TCK’nun 45 vd. maddelerinde belirlenmiş

yaptırımları ise

“ceza”

kabul etmek gerekecektir. Buna karşın kanun

koyucunu özel hukuk müeyyideleriyle (örn. tazminat, eski hale iade)

Koca, M./Üzülmez, İ.: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2008, s. 40.

Bkz. ayrıca Majno: Ceza Kanunu Şerhi, C. 1, Ankara 1977, s. 11 vd.