TBB Dergisi 104. Sayı

Tabiî Hâkim İlkesi ve Medenî Yargı

tahkim yargılamasında işlev üstlenmiş bulunan hakem mahkemeleri

bakımından işlerlik kazanamaz

. Ancak, bu durum, tahkim yargıla-

masında, hakem mahkemesinin teşkili ve uygulayacakları usul husu-

sunda, asla keyfiliğin egemen olacağı anlamına gelmez; bu bağlam-

da, hukukî güvenlik ile tarafların eşitliğini sağlayıcı mekanizmaların,

mutlaka oluşturulması gerekir

Tabiî hâkim ilkesinin, yargının görev alanına gören ve hâkim ta-

rafından icrası gereken tüm yargısal faaliyetler; bu çerçevede, medenî

yargı ile bir ilişkilendirme yapıldığında, salt çekişmeli yargı değil; bu-

nun yanı sıra, çekişmesiz yargı alanında da işlerlik kazanan bir yargı-

lama hukuku ilkesi niteliği taşıdığı hususu, doktrinde kaydedilmek-

tedir

Anayasa’nın 9. maddesi uyarınca, Türk Milleti adına, bağımsız

mahkemeler aracılığıyla kullanılması zorunlu yargı yetkisinden anla-

şılması gereken, hukukî uyuşmazlıkların (yani, davaların) ve hukuka

aykırılık iddialarının, yargısal usuller dairesinde, objektif hukukun

uygulanması suretiyle, çözüme kavuşturulması veya karara bağlan-

ması faaliyetidir

. Anılan faaliyetin, medenî yargıdaki kavramsal kar-

şılığını, çekişmeli yargı oluşturur ve çekişmesiz yargı ise, bu kapsamın

dışında kalır. Dolayısıyla, medenî yargıda, çekişmeli yargı alanında,

tahkim yargılaması hariç, mahkemelerin yapılandırılmasında, tümüy-

le tabiî hâkim ilkesi egemendir ve çekişmeli yargının kapsamına gi-

ren işlerin, mahkemeler dışında kalan kurum ve kuruluşlara, bu arada

idarî mercilerle noterlere, bırakılması mümkün değildir

. Bu tespit

çerçevesinde, çekişmeli yargı alanında, tahkim yargılaması işlerlik ka-

zanmadığı sürece, mahkemelerin hukukî yapılanmasının, tabiî hâkim

ilkesine uygun olarak gerçekleştirilmesi, şarttır; yani, tabiî hâkim ilke-

si, mutlak bir biçimde egemendir.

Buna karşılık, çekişmesiz yargı alanında, tabiî hâkim ilkesinin ne

ölçüde uygulama alanı bulacağının tâyini için, öncelikli olarak, çekiş-

mesiz yargı kavramına yüklenmesi gereken anlam ve içeriğin ortaya

Kissel / Mayer, s. 397, 399; Wassermann, 1184; Schilken, s. 205.

Schilken, s. 205.

Schilken, s. 207, Schmidt – Bleibtreu / Klein, s. 791; Wolf, s. 61.

Tanrıver, S.: TürkHukukuBağlamındaÇekişmesizYargı veNoterlik (Makalelerim-

II, Ankara 2011, s. 345-358), s. 351.

Tanrıver – Çekişmesiz Yargı, s. 352.