TBB Dergisi 104. Sayı

Tabiî Hâkim İlkesi ve Medenî Yargı

Buna karşılık, geniş anlamda çekişmesiz yargı, dar anlamda çe-

kişmesiz yargı işlerinin yanı sıra, özel hukuka ilişkin işlemleri biz-

zat düzenlemek ve onaylamak suretiyle onlara resmiyet kazandır-

ma, terekeye ilişkin işler (terekenin tespiti ve mühürlenmesi gibi),

nüfus sicili, tapu sicili, ticaret sicili gibi resmî sicillerin tutulması ile

birtakım tescil işlerini konu alır

. Geniş anlamda çekişmesiz yargı

bütünü içinde yer alan, belgeleri düzenlemek ve onaylamak suretiy-

le onlara resmiyet kazandırmayla, ticaret sicili, tapu sicili gibi resmî

sicillerin tutulması ve tescille ilgili işler, zaten, mahkemeler dışındaki

başka kurumlara ve idarî kuruluşlara bırakılmıştır ve bu durumun

Anayasa’ya aykırılık oluşturmadığı konusunda, herhangi bir kuşku

da mevcut değildir

. Anılan işler, noterlerle diğer idarî kuruluşlara

bırakıldığına göre, yargı yetkisi ve yargı yerleri ile ilgili bir anayasal

ilke olan tabiî hâkim ilkesi ile ilişkilendirilemez. Öte yandan, sözü

edilen faaliyetlerin, özü itibariyle yargı yahut yargı yetkisi ile doğru-

dan ve organik herhangi bir bağı ya da bağlantısı bulunmamaktadır;

bunlar, tipik birer idarî faaliyet örneği konumundadırlar ve dolayı-

sıyla Anayasa’nın 9. maddesindeki sınırlamanın ve 37. maddesinde

öngörülen tabiî hâkim ilkesinin kapsamı dışındadırlar. Hatta, hem

dar anlamda çekişmesiz yargının hem de geniş anlamda çekişmesiz

yargının hukukî niteliği itibariyle, Devletin özel hukukun hizmetin-

deki idarî bir faaliyeti yahut yalnızca adlî sahada, bu saha ile sınırlı

bir biçimde etki doğuran adlî-idarî bir faaliyet olduğu tezi benimse-

necek olursa

, bu yargı türünün kapsamına giren işlerin, mahkeme-

ler tarafından görülmesi zorunlu olmayan, onlar dışında kalan idarî

kurum ve kuruluşlara bırakılabilecek bir nitelik taşıyan işler olduğu

ve bu alanda tabiî hâkim ilkesinin katı bir biçimde uygulanmasının

zorunluluk arzetmediği yönündeki bir çözümlemeye, kolaylıkla ula-

şılması mümkün hale gelir.

Tanrıver – Çekişmesiz Yargı, s. 350.

Balta, T. B.: İdare Hukuku I, Genel Konular, Ankara 1970-1972, s. 14; Günday,

M.: İdare Hukuku, 9. Bası, Ankara 2004, s. 13; Onar, S. S.: İcra Hukukunda Temel

Bilgiler, İstanbul 1968, s. 35; Berkin, N.: Tatbikatçılara Medenî Usul Hukuku Reh-

beri, İstanbul 1980, s. 94; Özyörük, M.: İdare Hukuku Ders Notları, Ankara 1982,

s. 113.