TBB Dergisi 104. Sayı

TBB Dergisi 2013 (104)

Süha TANRIVER

konulması gerekir. Bu bağlamda, çekişmesiz yargı, dar anlamda çe-

kişmesiz yargı ve geniş anlamda çekişmesiz yargı olmak üzere ikili bir

ayrıma tâbi tutulabilir:

Dar anlamda çekişmesiz yargıdan maksat, çekişmeli yargı işleri

dışında kalan ve şeklen (organik olarak) mahkemelerce görülen, ge-

nelde karara bağlanılması istenilen bir talep yahut bir olgu veya du-

rumun tespiti ya da bildirilmesi biçiminde somutlaşan işleri konu alan

medenî yargı türüdür

. Her şeyden önce, dar anlamda çekişmesiz

yargı işleri, mahkemelerce kullanılması zorunlu olan yargı yetkisinin

kapsamında yer almayıp; bu bağlamda kapsam, salt çekişmeli yargı

işleri ile sınırlı bulunduğu için, mahkemeler dışındaki başka kurum ve

kuruluşlara bırakılabilirler

. Bu durum da, çekişmesiz yargıda, tabiî

hâkim ilkesinin çekişmeli yargıda olduğu gibi, katı bir biçimde uy-

gulanmayacağını, açık bir biçimde ortaya koyar. Somut olayın özgün

koşullarını dikkate alarak, menfaat temelli bir irdeleme ve değerlen-

dirme yapılmasını, bir anlamda yargılama sayılabilecek bir faaliyeti

gerektiren hacir altına alma, kişinin ergin kılınması, evlât edinmeye

karar verilmesi, evlenmeye izin verilmesi, gaipliğe hükmedilmesi gibi,

dar anlamda çekişmesiz yargı işlerinin, bir zorunluluk olmasa bile,

hukukî güvenlik bağlamında doğabilecek muhtemel endişelerin, şim-

diden bertarafı için, yine mahkemeler üzerinde bırakılması, daha doğ-

ru bir yaklaşım biçimi teşkil eder. Dolayısıyla, bu durumda da, mah-

kemelerin örgütlenmesinin, tabiî hâkim ilkesine uygun bir biçimde

gerçekleştirilmesi gerekir. Buna karşılık, daha ziyade bir olgunun ya

da durumun tespiti, tevsiki ya da bildirilmesi biçiminde gerçekleşen,

genelde menfaat bazında herhangi bir irdeleme ve değerlendirme ya-

pılmasını, bir anlamda yargılama sayılabilecek bir faaliyeti gerektirme-

yen çekişmesiz yargı işlerinin (örneğin, nüfus kayıtlarına dayalı olarak

mirasçılık belgesi verme ve terk edilen eşin ortak konuta daveti için

ihtarname gönderme gibi), mahkemelerin dışında kalan başka kurum

ve kuruluşlara (örneğin, noterlere, Noterlik Kanunu m. 71/A, 71/B)

bırakılması mümkündür. Böyle bir bırakımın söz konusu olduğu hal-

lerde, tabiî hâkim ilkesiyle doğrudan herhangi bir bağ ya da bağlantı

kurulması mümkün olmaz

Tanrıver – Çekişmesiz Yargı, s. 348.

Tanrıver – Çekişmesiz Yargı, s. 351.

Tanrıver – Çekişmesiz Yargı, s. 354.