TBB Dergisi 104. Sayı

TBB Dergisi 2013 (104)

Tahir ERDEM

sundaki ortak sorumluluğundan doğar. Kamu gideri niteliği bulunan

bir devlet harcaması açısından vergilendirme yetkisi ve mali sorumlu-

luk yükleme imkanı doğar. Kamu gideri karşılığı olmaksızın müşterek

sorumluluk yaratma ve vergi salma yetkisinden söz edilemez.

Bu durum, vergi benzeri mali yükümlülükler açısından da ge-

çerlidir. Nitekim, Anayasa Mahkemesi bir mali yükümlülüğün Ana-

yasanın 73’üncü maddesinde öngörülen anlamda vergi benzeri mali

yükümlülük olup olmadığını tespitte belirli kriterler aramaktadır. Bu

kriterlerden biri de devlet tarafından tahsil edilen ödemenin kamu gi-

deri karşılığı olup olmadığıdır. Örneğin, Anayasa Mahkemesi, çarşı

ve mahalle bekçilerinin kamu hizmeti yaptıklarından ve bu nedenle

onlara hizmetleri karşılığında ödenen paraların kamu gideri olduğun-

dan söz ederek, bu gideri karşılamak için alınan paraları vergi benzeri

mali yükümlülük olarak nitelendirmiştir.

Ücret, aidat, kesenek, harç,

katılma payı, fon payı, katkı payı gibi adları ne olursa olsun parasal

yükümlülük ya da ödemelerin Anayasa’nın 73. maddesi kapsamında

mali yükümlülük sayılabilmesi için ödemenin kamu gideri niteliğinde

ve kamu hizmeti karşılığı olması, tek taraflı irade ile alınması, kamu

gücüne dayanması, zorunlu olması, ödenmemesi halinde hukuki yolla

tahsili, devlet tüzel kişiliği, kamu tüzel kişiliği ya da kamu kurumu

niteliğinde meslek kuruluşları tarafından tahsil edilmesi ve yasa ile

konulması gerekir.

Devlet ve kişi arasında, vergiden doğan ilişkide, hem şekli ödevler

hem de maddi borç açısından bir zorlama (cebrilik) ve gönülsüzlük

bulunmakla birlikte devletin dar anlamda vergi alma imkanının sınır-

ları kamu gideri kavramına dayanır. Devlet ancak kamu yararını ger-

çekleştirmek üzere gerekli olan kamu giderlerini karşılama gerekçesi-

nin meşru kıldığı sınırlar içinde vergi toplayabilir. Devletin varlığını

sürdürebilmesi ve sunması gereken hizmetlerin karşılığı niteliğindeki

AYMK, 26.10.1965, E. 1965/25, K. 1965/57; Çarşı ve mahalle bekçilerinin görevi,

zabıtanın denetimi altında ve onun yardımcıları olarak genel güvenliği sağlamak

ve adli zabıtaya yardımcı olmaktır. Bu görevin bir kamu hizmeti olduğu meydan-

dadır. Şu halde bekçilere, hizmetlerine karşılık verilen ücret, bir kamu gideridir.

Bu gideri karşılamak amacı ile kişilerden alınan para da kendilerine yönetilen,

Anayasa deyimi ile, vergi benzeri bir malî yükümdür. Bu bakımdan bekçi parala-

rı, Anayasa’nın 61 inci maddesinin kapsamına girmektedir.

AYMK, 15.12.2006, E. 2006/111, K. 2006/112, 30.12.2006 tarihli ve 26392 (5.

Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.