TBB Dergisi 106. Sayı

Hukuk Yargılamasında Dava Sebebi Üzerine Bir İnceleme

150

buna göre; dava sebebi, davanın temelini oluşturan, ilgilisi ve tasarruf

hakkı taraflar olan vakıalar; hukuki sebep ise; bu vakıaların dâhil oldu-

ğu, vasfını tayin eden ve hâkim tarafından uygulanan hukuk kuralla-

rıdır. Dava sebebine ilişkin belirleme, sadece iddianın ve savunmanın

genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı bakımından değil, derdestlik,

kesin hüküm, usul ilkeleri, ıslah, delillerin değerlendirilmesi ve kanun

yolları bakımından da önem taşır. Zira bu hukuk güvenliği ve istikra-

rının ya da hukukunun yeknesak olarak uygulanmasının zaruri sonu-

cudur

. Bu hususları aşağıda sırasıyla ele alacağız.

1. İddia ve Savunmanın Tebdili ve Tevsiinde Dava Sebebinin

Rolü

Genel Olarak

Dava açılmasının, maddi ve usul hukuku cihetinden bir takım so-

nuçları vardır

. Maddi hukuk bakımından; zamanaşımı kesilmesi, hak

düşürücü sürelerin korunması, bazı şahıs varlığı haklarının mal varlığı

hakkına dönüşmesi, iyi niyetin kötü niyete tahvili, temerrüt, usul hu-

kuku yönünden ise; davanın halli zorunluluğu, dava şartlarının tes-

piti (derdestlik, kesin hüküm, hukuki menfaat vb), davanın açıldığı

tarihin esas alınması, örnek kabilinden sayılabileceği gibi, üst başlığı-

mız açısından önem ve dikkat celbeden husus, iddia ve savunmanın

değiştirilmesi ve genişletilmesi yasağıdır. Zira hukuk yargılamasında

teksif ilkesi kabul edilmiştir

. Bundan dolayı taraflar, dilekçelerin te-

atisi aşamasının tamamlanmasıyla birlikte iddia ve savunmalarıyla

bağlı olup, kural olarak bunu değiştirip, genişletemezler. Bu bağlamda

dava sebebinin değiştirilmesi ya da genişletilmesi de yasak kapsamına

dahildir. Burada amaç, belirli bir zaman dilimine kadar tarafların tüm

vakıaları mahkeme önüne getirerek, davanın uzamasına engel olmak

ve usul ekonomisi ilkesi gereği bir an evvel mahkemenin hakikate

ulaşmasının sağlanmasıdır. Yani yargılamanın sürüncemede kalması-

Yıldırım, Delillerin Değerlendirilmesi, s.33.

Üstündağ, s.10.

Özekes, Hukuki Dinlenilme Hakkı, s.75. ; Alangoya, Dava Temeli, s.109. ;

Alangoya, İlkeler, s. 4; Üstündağ, s.8.

Üstündağ, s.15. “Davalı da cevap layihasında, müdafaa sebeplerini teşkil eden

hususları yeter derecede tanınabilir olacak şekilde inşa etmek zorundadır.”