TBB Dergisi 106. Sayı

Hukuk Yargılamasında Dava Sebebi Üzerine Bir İnceleme

152

ve karşı tarafın açık muvafakatidir. Kanun koyucu, mazeretsiz ön in-

celeme duruşmasına gelmemeyi bir nevi usul ekonomisi yaptırımı

olarak öngörmüş ve iddia ve savunmanın değiştirilmesinin istisnası

olarak kabul etmiştir. Hukukumuza göre taraflar belli bir usul kesitine

kadar, dava malzemesini hâkim önüne getirmek zorundadır. Bu aşa-

madan sonra davacı ve davalı iddia ve savunmasının dayanağı olan

hayat olaylarını değiştiremez ve genişletemez

. Konumuz açısından

ehemmiyet arz eden iddia ve savunmanın dayanağından kasıt ise,

dava sebebi olan vakıalardır. Genişletme ve değiştirmeden anlaşılması

gereken kısaca, yeni sebepler, yani önceden mevcut olup, ileri sürül-

meyen vakıaları yeniden ileri sürme ya da eskisinin yerine, yeninin

ikame olunmasıdır. Bu yasak, taraflarca hazırlama ilkesinin uygulan-

dığı dava ve işlerde uygulanacaktır

. Dava sebeplerinin değiştirilmesi

ve genişletilmesi, yasağın başlangıcı olan ön inceleme ikinci cevap ve

cevaba cevabın verildiği anda mevcut olup, bu aşamada ön görülebilir

bir nitelik taşıyıp ancak sonraki aşamada ortaya çıkan maddi vakıalar

bakımından geçerlidir. Şayet bu aşamanın bitiminden sonra ortaya çı-

Davayı ve savunmayı değiştirme ve genişletme yasağı, davanın taraflarını ko-

rumaya yönelik kurumlardır. Korunmak istenen hakkın sahibi bu hakkını, ko-

rumanın dışında bırakıyorsa, diğer taraf için yasaklanacak bir durum oluşmaz.

Yani savunmayı değiştirme yahut genişletme durumunda davacının muvafakati

söz konusu olur ise, savunmayı değiştirme ve genişletme yasağı ortaya çıkmaz.

Savunma değiştirilmiş yahut genişletilmiş ve fakat davacı buna muvafakat etme-

miş ise, hâkim, davayı, savunmanın değiştirilmesinden önceki haline göre irdeler.

Muvafakatin açık olarak verilmesine hacet yoktur. Muvafakat zımni olarak da ve-

rilebilir. Savunmayı değiştirme ve genişletme durumunda, karşı taraf sükût etmiş

ise, savunmayı değiştirme ve genişletmeye, zımnen muvafakat verilmiş sayılır.

Kanaatimizce, mazeretsiz ön inceleme duruşmasına gelmeyen taraf da, duruş-

maya gelip, karşı tarafın vakıaları değiştirme ve genişletmesine ses çıkarmayan,

sükût eden taraf konumunda düşünülerek usul ekonomisi tedbiri olarak zımnen

buna muvafakat ettiği ön görülmüştür.

Kuru, s.226.

İddianın ve savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı, taraflarca ha-

zırlama ilkesinin geçerli olduğu dava ve işlerde uygulanır, ancak, re’sen araştır-

ma ilkesinin geçerli olduğu dava ve işlerde uygulanmaz. Örneğin babalık ya da

nesep davasında re’sen araştırma ilkesi geçerli olduğundan, yargılamanın iler-

leyen safhalarında ilk defa getirilecek bir vakıa da bu yasak kapsamında değer-

lendirilemez. Zira kamu düzenin hakim olduğu bu tür davalarda, hakim, re’sen

de bazı vakıaları her zaman yargılamaya dahil edebilir. Ancak dikkat etmek ge-

rekir ki, boşanma davalarında, dava malzemesinin hazırlanması, yani vakıalar

açısından taraflarca hazırlama ilkesi geçerlidir. Bu sebeple, boşanma davaların-

da, iddianın ve savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı ile istisnaları

uygulanacaktır.