167 / 473
Hukuk Yargılamasında Dava Sebebi Üzerine Bir İnceleme
166
D. Taraflarca Getirilme İlkesi İle Dava Sebebi Kavramı
Arasındaki İlişki
Dava malzemesinin taraflarca getirilme ilkesi, davanın tarafları,
yani iddia ve savunmaya ilişkindir
118
. Dava sebebi noktasında burada
önem arz eden asıl husus, dava malzemesinin toplanmasında, tarafla-
rın aktif bir rol üstlenmesini
119
, hâkime bu konuda herhangi bir etkin-
lik tanınmamasını öngören ve tasarruf ilkesi
120
ile ilintili bir yargılama
hukuku ilkesidir
121
. İddia ve savunmanın dayanağını oluşturan maddi
vakıalarla, ispat araçlarının taraflarca yargılamaya getirilmesine de-
nir
122
. Hâkim bu ilkeye göre pasif konumundadır
123
. Dava malzemesi-
nin toplanmasında aktif rol üstlenmez. Hukuk yargılamasında kural
olarak taraflarca hazırlama ilkesinin (m.25) kabul edilmesinin nedeni;
bir dava ile ilgili maddi vakıalarla ispat araçlarını en sağlıklı biçimde
toplayıp, mahkeme önüne getirecek olanın, davanın tarafları olacağı
düşüncesidir
124
. Hâkim, taraflarca ileri sürülmemiş, olan maddi va-
kıaları resen gözetemez, onları hatırlatacak davranışlarda dahi bulu-
namaz. Bu konuda kimin menfaati varsa, o menfaatin gereklerini en
direnme hakkının elinden alınması gibi yasanın öngörmediği bir durum yaratıl-
mış olur(H.G.K.25.6.1997 gün, 97/11,313 E. 569 K.). Yargıtay Hukuk Genel Kurulu
01.02.1995 gün ve 1994/18-789 E. 1995/37 K. sayılı kararında “çekişmesiz yargı-
da, davanın hasımsız açılması nedeniyle davacının Özel dairenin bozma kararına
uyulmasını istemesinin davacı yararına usuli kazanılmış hak doğurmayacağını,
hakimin direnme kararı verebileceğini” belirtmiştir. Çekişmeli yargıda ise, taraf-
larca hazırlama (ihzar) prensibi geçerli olup, hakim tarafların talepleri ile bağlıdır.
Hakim, talepte bulunan tarafların iddia ettiği olaylar ve ileri sürdüğü delillerle
yetirmek zorundadır. Kendiliğinden araştırma yetkisine ve yükümlülüğüne sahip
değildir. Somut olayda, itirazın iptali istemi söz konusu olup, bu niteliğinden do-
layı dava, çekişmeli yargı alanına girmektedir ve tarafları ile konusu itibariyle de
kamu düzeni ile ilgisi bulunmamaktadır.” (HGK, 12.10.2011, 3-578/629).
118
Üstündağ, s. 179.
119
Tercan, Gerçeği Söyleme Yükümlülüğü, s. 194.
120
Özekes, Hukuki Dinlenilme Hakkı, s. 67.
121
Karslı, s. 239. ; Alangoya, İlkeler, s. 3.
122 Yımaz, Şerh, s.261. ; Tercan, Gerçeği Söyleme Yükümlülüğü, s.193; Yıldırım, Delil-
lerin Değerlendirilmesi, s.105.
123
Üstündağ, s. 50. “Hakim taraflardan sadece vakıaları alır, bunların takdiri
mahkemeye aittir.”
124
Alangoya, Dava Temeli, s.93. “Dava malzemesinin toplanmasında ağırlığın taraf-
lara verilmesinin gerçek hayat olayının tespit edilmesinin bir vasıta olarak kabul
edildiği, zira gerek vakıaların, gerek bunların delillerinin teminini davada menfa-
at sahibi olan taraflarca kendi lehlerine olanları eksiksiz getirmelerinin beklendiği
yeniden vurgulanmıştır.”