174 / 473
TBB Dergisi 2013 (106)
Ahmet Cshit İYİLİKLİ
173
sebebin gösterilmesinin zorunlu olduğu da vurgulanmıştır
168
. Hatta
hâkim gösterilen hukuki sebep dışında çözüm halline gidecekse
169
, bu
hususu bile taraflara bildirmelidir
170
. Kanaatimizce bu durum hukuki
dinlenilme hakkı ve sürpriz karar verme yasağı ile de ilgilidir
171
. Dokt-
rinde, hâkimin aydınlatma ödevi kapsamında salt çelişkili ve mütena-
kız dava sebepleri hakkında hâkimin soru sorabileceği savunulmasına
karşın kanaatimizce, hukuki sebepler noktasında da bir müphemiyet
ya da çelişki varsa, hâkim aydınlatma ödevi kapsamında bu hususları
da taraflara sorabilmelidir, yani hâkim, hukuki sebepler konusunda
da taraflara soru sorabilecek ya da müzakere ortamı tesisi edebilme-
lidir
172
. Davacı dilekçesinde muvazaaya dayalı olarak hem tapu iptal
tescil; hem de tenkis talebini terdit olmaksızın birlikte talep etmiş; ya
da alacaklı davacı borçluya yaptığı ilamsız takibe davalı borçlu tara-
fından yapılan haksız itiraz üzerine takibin durduğu vakıasına (dava
sebebi) dayalı olarak itirazın kaldırılması, itirazın iptali ve alacağın
tahsilini birlikte talep etmişse, hâkim, taraflara hangi hukuki sebebe
dayandığını açıklattırmalıdır.
HMK 33. maddesinde bahsedilen Türk Hukuku kavramı ile kas-
tedilen pozitif hukuktur. Yani hâkim, mevzuat, örf ve adet hukukunu
bütün halinde uygulamalıdır. Hakimin, hukuku resen araştırıp bul-
ma ödevinin kapsamı yalnızca mevzuatla sınırlı değildir. Keza hakim
mahkemeye sunulan hayat olayını, ilişkiler yumağını
173
, görevinden
ötürü her hukuki sebep zemininde tetkik etmeye ve ona en uygun hu-
kuki kılıfı giydirmeye görevlidir
174
. Davacının somut davayı hukuki
tavsif ya da nitelendirmede hata yapması, davanın reddini tazammun
etmemelidir.
168
Özekes, Hukuki Sebep, s.759. “Taraflar, ileri sürdükleri iddia ve savunmalarını
haklı kılan ya da onların dayanağı olan hukuki sebepleri bildirmek zorundadır.”
Benze görüş için bkz. Gürdoğan, Kesin Hüküm İtirazı, s.79. “Kanun hukuki se-
beplerin hülasasının da arzuhalde gösterilmesini istemiştir.”
169
Alangoya, İlkeler, s.159.
170
Özekes, Hukuki Sebep, s.769. ; Alangoya, İlkeler, s.152 vd.
171
Özekes, Hukuki Sebep, s.768.
172
Alangoya, İlkeler, s.152.
173
Alangoya, İlkeler, s. 99.
174
Tuluay, s. 130.