182 / 473
TBB Dergisi 2013 (106)
Ahmet Cshit İYİLİKLİ
181
hâkim taraflarca önüne getirilen hayat olaylarını her hukuki sebep
tahtında incelemekle ödevlidir
222
. Hukuku uygulamak hâkimin asli
işidir. Somut vakıaya belirli bir hukuki sebebin uygulanması nokta-
sında taraflar hâkimi sınırlayamaz
223
. Zira tarafların hukuki sebebi
yanlış göstermesi yahut hiç belirtmemesi tarafların getirdiği somut
vakıaya uygun ve doğru hükmü uygulamasından hakimi alıkoyama-
yacaktır
224
. Kesin hükümde dava sebebi noktasında belirleyici unsur
vakıalardır
225
. Kaldı ki, yukarıdaki örnekte, taraflar sözleşme vakıası-
nı (hukuki muamele) davaya getirmedikleri için
226
hâkim, sözleşme
ilişkisine muttali olamadığından
227
, somut uyuşmazlığı re’sen söz-
leşme, yani borca aykırılık hukuki sebebi tahtında tetkik etmesi de
mümkün olmayacaktır
228
. Benzer şekilde, hukuki altlama görüşüne
göre, mülkiyetindeki taşınmaz içinde ya da yakınındaki araziden çı-
kan kaynak suyunu bent yaparak diğer sakinlerin kullanmasına en-
gel olan A’ya karşı ihtiyaç sahipleri tarafından salt haksız fiil ya da
mülkiyet hukuki sebepleri bağlamında ikame edilen davanın, hukuki
himayeye mazhar görülmemesi, hukuki altlama görüşü zemininde,
somut uyuşmazlığın, komşuluk yahut sular rejimi hukuki sebepleri
zemininde incelenmesine engel olmayacaktır.
C. Dava Sebebi Kavramının Hukuki Menfaat İle İlişkisi
Her maddi vakıa hukukça değeri haiz değildir
.
Zira hukuk, her
maddi vakıaya hukuki sonuç bağlamamıştır
229
. Yargılamanın amacı
222
Üstündağ, s.56.
223
Yılmaz, Şerh, s.360.
224
Özekes, Hukuki Sebep, s. 759 vd. ; Üstündağ, s. 59a.
225
Üstündağ, s.176. “Hukukumuz sisteminde durum gayet basittir. Davacı ikinci da-
vasını, önceki davada ileri sürdüğü maddi vakıalara dayanarak aynı netice-i talep
ile birlikte olarak, aynı davalıya karşı ileri sürecek olursa, bu davaya karşı davalı-
nın kesin hüküm defi mevcut bulunmaktadır. Aynı netice-i talebi, aynı hukuki se-
bebe dayansa bile, önceki dava vakıalarından farklı olan maddi vakıalara dayana-
rak inşa eden davacının davasına karşı ise mevzubahis defi kullanılamayacaktır.”
226
Özekes, Hukuki Sebep, s.762.
227
Özekes, Hukuki Sebep, s.764.
228
Özekes, Hukuki Sebep, s.760.
229
“Tespit davasının konusunu ancak bir hukuki ilişki oluşturabilir. Tespit hükmü,
hak ve alacakların doğduğu hukuki ilişkinin mevcut olup olmadığını tespit et-
mekte olup, miktarları hakkında bir şey içermez. Bu nedenle uygulamada, ko-
nusu, yalnızca maddi vakıa yada vakıalar olan tespit davaların dinlenemeyeceği
sonucuna varılmıştır. Kural olarak maddi vakıa yada vakıalar ancak hukuki bir
ilişki ile birlikte tespit davasına konu olabilirler.” (7.HD 06.03.2007, 691/761).