193 / 473
Hukuk Yargılamasında Dava Sebebi Üzerine Bir İnceleme
192
hâkim, isticvabın hukuki sonuçlarına engel olmalı
290
, hükmünde esas
almamalıdır
291
yahut bu yola başvurmamalıdır
292
.
V. Dava Sebebi Kavramının Yargılamanın Yenilenmesindeki Rolü
Yargılamanın yenilenmesi kurumu Hukuk Muhakemeleri Kanunu
374 vd. maddelerinde açıkça düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre; kesin
olarak verilmiş ya da kesinleşmiş kararlara
293
karşı yargılamanın iade-
sine başvurulabileceği ön şart olarak getirilmiştir
294
. Kesin olarak veril-
miş kararlar, kararın niteliği gereği üst yargı yolu kapalı olan, bu sebep-
le, ilk derece mahkemesinin bu anlamda verdiği kararlar; kesinleşmiş
olanlar ise; üst kanun yolları tüketilerek şekli
295
anlamda
296
kanun yolu
bulunmayan kararları kastetmiş ise de, yargılamanın yenilenmesi bakı-
mından ön şart sayılan hükmün maddi anlamda kesin hüküm
297
teşkil
290
Arslan, Dürüstlük Kuralı, s.124.
291
Tercan, Gerçeği Söyleme Yükümlülüğü, s.204.
292
İşte vakıaların açıkça gerçek dışı oldukları anlaşılıyorsa bu ikrar faraziyesinin yü-
rümeyeceği, yani vakıaların ispat külfetini taşıyan tarafça ispatı lüzumunun orta-
dan kalkmadığını kabul etmek lazımdır. Zaten hakimin belki de bu durumlarda
ne resen ne de talep üzerine isticvaba da başvurması söz konusu olmamalıdır.
293
“Kesin hüküm, şekli anlamda kesin hüküm ve maddi anlamda kesin hüküm olmak
üzere ikiye ayrılır. Şekli anlamda kesin hüküm, sözü edilen karara karşı artık bütün
olağan yasa yollarının kapandığı anlamına gelir. Bazı son kararlar verildikleri anda
kesindirler. Bir hüküm bir kere şekli anlamda kesinleşirse, artık bu hükme karşı,
olağan yasa yollarına başvurulamaz. Bir kararın maddi anlamda kesinleşmesi için
öncelikle şekli anlamda kesinleşmesi gerekir.” (HGK, 28.03.2012, 2- 890/239).
294
Ramazan Arslan, Medeni Usul Hukukunda Yargılamanın Yenilemesi, Ankara
1977, s. 120; “HUMK’nun 445 ve devamı maddesinde düzenlenen yargılamanın
yenilenmesi yoluna başvurma hakkı, kati olarak verilen veya kesinlik kazanmış
kararların taraflarına aittir.” (14.HD 21.12.2010, 11837/14489).
295
Gürdoğan, s. 35.
296
Yılmaz, Şerh, s. 1563.
297
“Bu davanın yasal dayanağı “İadei Muhakeme” başlığı altında düzenlenen 1086
sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu (HUMK)’un 445 ilâ 453 maddeleri
oluşturmaktadır. Anılan Kanunun 445.maddesinde: “Katiyen verilen veya katiyet
iktisap etmiş olan kararlar hakkında aşağıdaki sebeplere binaen iade-i muhakeme
talep olunabilir” denildikten sonra; onbir (11) madde halinde bu sebepler sıralan-
mıştır. Birinci fıkranın (2) bendinde: “Hükme esas ittihaz olunan senedin sahteli-
ğine karar verilmiş veyahut senedin sahte olduğu mahkeme veya bir mevkii res-
mide ikrar olunmuş veya sahtelik hakkındaki karar hükümden evvel ittihaz olu-
nup iade-i muhakeme talebin de bulunan kimsenin, hüküm zamanında bundan
haberi bulunmamış olması”; Maddenin ikinci fıkrasında da; “Birinci fıkranın 4, 5
ve 6 ncı bentlerindeki hallerde yargılamanın iadesinin istenebilmesi, bu sebeple-
rin kesinleşmiş bir ceza mahkumiyet kararı ile belirlenmiş olması şartına bağlıdır.
Delil yokluğundan başka bir sebeple ceza kovuşturmasına başlanamamış veya
karar verilememiş ise, ceza mahkemesi kararı aranmaz. Bu takdirde yargılama-