30 / 473
TBB Dergisi 2013 (106)
İrfan AKIN
29
Kanun koyucu rüçhan hakkından yana kullandığı tercihini, sadece
pay sahipleri ile sınırlı tutmaktadır. Rüçhan hakkı sahiplerinin, nama
yazılı payların devrine ilişkin esas sözleşmede getirilen sınırlamalar
karşısındaki üstünlüğü, sadece pay sahipleri bakımından geçerlidir.
Pay sahibi olmayan kişilerin rüçhan hakkını devralmaları durumun-
da, böyle bir üstün hakları yoktur. Bu husus beşinci fıkrada “şirket
rüçhan hakkı tanıdığı” ibaresi ile ifade edilmiştir. Pay sahibi olmayan
herhangi bir kişinin devren haiz olduğu rüçhan haklarını kullanması-
na Kanunun 491, 492 ve 493. maddelerde düzenlenen bağlam hüküm-
lerine dayanılarak engel olunabilir.
36
4. Rüçhan Hakkının Sınırlandırılması
Eski düzenlemeden farklı olarak TTK m.461/II, rüçhan hakkının
sınırlandırılmasını istisnai bir durum olarak düzenlemiştir.
37
Bu yeni
sisteme göre esas olan rüçhan hakkının sınırlandırılamaması veya kal-
dırılamamasıdır. Ancak haklı nedenlerin varlığı durumunda, somut
durumun şartlarının değerlendirilmesi sonucu genel kurul tarafından
verilecek karar ile böyle bir sınırlandırma yapılabilecektir. Bu istisnai
niteliğine uygun olarak, esas sözleşmede yapılacak düzenleme ile rüç-
han hakkının sınırlandırılamayacağı ve kaldırılamayacağı madde ge-
rekçesinde açıkça ifade edilmiştir.
38
Maddeye göre genel kurulun, sermayenin artırımına ilişkin kararı
ile pay sahibinin rüçhan hakkı, ancak haklı sebepler bulunduğu tak-
dirde ve en az esas sermayenin yüzde altmışının olumlu oyu ile sınır-
landırılabilir veya kaldırılabilir. Haklı sebeplere örnek olarak fıkranın
ikinci cümlesinde halka arz, işletmelerin, işletme kısımlarının, iştirak-
lerin devralınması ve işçilerin şirkete katılmaları sayılmıştır. Sayılan
bu nedenler sınırlı (numerus clausus) değildir. Kanunun gerekçesinde,
kanun metninde sayılan bu örneklerin, haklı sebeplerin bu örnekler
çerçevesinde belirlenmesini gerekli kılmayacağı ifade edilmektedir.
36
TTK m.461/V madde gerekçesi.
37
Eski düzenlemenin aksine TTK’ya göre rüçhan hakkı esas sözleşme ile sınırlan-
dırılamaz ve kaldırılamaz. Yeni sisteme hakim olan düşünce, bu hakkın kaldırıl-
mamasının, hatta sınırlandırılamamasının gerekli olduğu, bu yola ancak istisnaen
gidilebilmesidir. İstisnanın uygulanması söz konusu ise, genel kurul somut olayın
özelliklerine göre kararını vermelidir. Esas sözleşmede yer alacak ve hakkı kaldır-
maya ya da sınırlandırmaya olanak veren genel bir hüküm bu temel düşünce ile
çelişirdi, TTK m.461/II madde gerekçesi.
38
Aksi yöndeki görüş için bkz. Pulaşlı,
Şirketler Hukuku Şerhi
, s.1629.