TBB Dergisi 106. Sayı

TBB Dergisi 2013 (106)

Özcan ÖZBEY

C. KISITLAMANIN DEMOKRATİK TOPLUM DÜZENİNİN

GEREKLERİNE UYGUN OLMASI

AİHS’nin 8, 9, 10 ve 11. maddelerindeki özgürlüklerin kullanımı-

nın sınırlandırılması “demokratik toplum düzeninin gereklerine” ay-

kırı olmamalıdır. O halde bu maddelerdeki özgürlüklere müdahaleyi

haklı kılabilecek tek gereklilik tipi, “demokratik toplum”dan kaynak-

lanan gereklilik olabilir. Sözleşmede düşünülen tek bir siyasal model

vardır, o da demokrasidir. Bu nedenle, sınırlamalar demokratik top-

lum düzeniyle uyumlu olmalıdır.

Demokratik toplumun gerekleri, sınırlandırmanın kabul edile-

bilirliği konusunda önemli bir kriterdir. Demokratik toplum kriteri

Sözleşmenin en orijinal kriteri olarak kabul edilmektedir. Bu kriter,

Sözleşmenin önsözünde yer almakta ve Sözleşmenin genel yapısının

önemli bir parçasını oluşturmaktadır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 25.03.1983 tarihli “Silver ve Di-

ğerleri/İngiltere”

kararında sınırlandırma sorunlarına ve takdir yet-

kisi sınırına dair genel yaklaşımını listelemiştir. Bu karara göre:

a) “Gerekli” sıfatı, “ zorunlu” sıfatıyla anlamdaş olmadığı gibi, “ka-

bul edilebilir”, “olağan”, “yararlı”, “makul” veya “arzu edilir” gibi

ifadelerin esnekliğine de sahip değildir (7.12.1976 tarihli Handysi-

de kararı Prg. 48).

b) Sözleşmeci devletler kısıtlamalar getirirken sınırsız olmayan, be-

lirli bir takdir alanı kullanırlar; kısıtlamaların sözleşme ile bağda-

şır olup olmadığı konusunda son sözü söylemek, Mahkemenin

görevidir (Prg. 49).

c) “Demokratik bir toplumda gerekli” deyimi, bir müdahalenin söz-

leşmeye uygun olabilmesi için, diğer şeylerle birlikte, “toplumsal

ihtiyaç

baskısını”

karşılamak ve “işlenen meşru amaçla orantılı”

olmak zorunda olduğu anlamına gelir (aynı karar Prg. 48-49).

d) Sözleşmenin güvence altına aldığı bir hakka istisna getiren hü-

kümler dar yorumlanmalıdır. (6.9.1978 tarihli “Klass ve Diğerleri/

Turhan,a.g.m., web.

Bıçak, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında İfade Özgürlüğü”…, s. 271.

Silver ve Diğerleri / Birleşik Krallık, 25.03.1983, 5947/72.