58 / 473
TBB Dergisi 2013 (106)
Özcan ÖZBEY
57
mokratik toplumda gerekli” irdelemesinde ulusal mercilerin sadece
iyi niyetle, dikkatli ve makul davranmış olmaları önemli ise de tek ba-
şına yeterli değildir. Şikayet konusu somut müdahale tedbirinin alın-
masına gerekçe olarak ulusal mercilerce ileri sürülen mülahazaların
meşru amaçlarla ne ölçüde örtüştüğü, (olayın tüm koşul ve özellikleri
göz önünde tutularak) “haklı ve makul” nedenlerin “gereklilik” niteli-
ğine ne ölçüde dayanak oluşturduğu da araştırılacaktır.
34
D. KISITLAMANIN MEŞRU BİR AMACININ BULUNMASI
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, kısıtlamanın meşru bir amaca
yönelik olması gerektiğini bildirmiştir. Sözleşmenin 10. maddesinin
2. fıkrası meşru amaçları saymıştır. Başkalarının haklarını veya iti-
barlarını koruma, özel olarak alınmış bilgileri koruma gibi amaçlar
meşru amaçlar olabilir. İfade özgürlüğünün sınırlandırılmasını meşru
amaçların haklı kıldığını gösterme yükümlülüğü Devlete aittir. Meş-
ru amaç, ikna edici olarak ortaya konulmalıdır,
“
acil toplumsal ihti-
yaç” söz konusu olmalıdır. Faydalı, istenen, kabul edilebilir, sıradan
durumlar “gerekli” demek değildir. Sınırlamanın gerekliliği ve meş-
ru amaç, orantılılık ilkesine yol açmaktadır. Ulaşılmak istenen meşru
amaçla ifade özgürlüğünün sınırlandırılması orantılı olmalıdır.
35
Kısıtlamaya ilişkin meşru amaçlar sadece ifade özgürlüğüne iliş-
kin 10. maddede değil, aynı zamanda özel hayatın ve aile hayatının
korunmasına dair 8. maddede, din ve vicdan özgürlüğüne dair 9.
maddede ve dernek kurma ve toplantı özgürlüğüne dair 11. mad-
dede de sıralanmıştır. Amaçların bir kısmı anılan dört madde için
ortaktır. Amaçlar belirlenirken, maddenin 1. fıkrası ile tanınan hak
veya özgürlüğün doğası ve niteliği göz önünde tutulmuştur. Müşte-
rek amaçlar kamu güvenliği, başkalarının hak ve özgürlüklerinin (ya
da şöhretlerinin: md.10), kamu sağlığı, ahlakı ve düzeninin (ya da
nizamın) korunması (md. 8/2,9/2,10/2,11/2) şeklinde sıralanabilir.
Buna karşılık, “ulusal güvenlik” ve “suçların önlenmesi” sebebi 9.
madde hariç, öteki üç madde bakımından meşru amaç niteliğindedir.
“Ülkenin ekonomik refahı” yalnız 8. madde, toprak (ülke) bütünlü-
34
Gözübüyük - Gölcüklü, a.g.e., s. 381.
35
Bıçak, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında İfade Özgürlüğü”…, s.
272.