TBB Dergisi 106. Sayı

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında İfade Özgürlüğü Kısıtlamaları

Almanya” kararı prg.42).

AİHM, daha yakın tarihli olan Kayasu / Türkiye kararında

benzer prensipleri ortaya koyarak şu değerlendirmelerde bulunmuş-

tur:

“(i) İfade özgürlüğü, demokratik toplumun esaslı temellerinden

biri olup, demokratik toplumun ilerlemesi ve her bir bireyin kendini

geliştirmesinin temel şartlarından birini oluşturur. İfade özgürlüğü,

10. maddenin sınırları içinde, sadece lehte olduğu kabul edilen veya

zararsız veya ilgilenmeye değmez görülen ‘haber’ ve ‘düşünceler’ için

değil, ama ayrıca devletin veya nüfusun bir bölümünün aleyhinde

olan, onlara çarpıcı gelen, onları rahatsız eden haber ve düşünceler

için de uygulanır. Bunlar çoğulculuğun, hoşgörünün ve açık fikirlili-

ğin gerekleridir; bunlar olmaksızın demokratik toplum olmaz. İfade

özgürlüğü, Sözleşme’nin 10. maddesindeki bazı istisnalara tabidir;

ancak bu istisnalar dar yorumlanmalıdır ve kısıtlamaların gerekliliği

ikna edici bir şekilde ortaya koyulmalıdır (bkz. şu kararlar, 07.12.1976

tarihli Handyside – Birleşik Krallık kararı, parag. 49; 08.07.1986 tarihli

Lingens – Avusturya kararı, parag. 41; ve 23.09.1994 tarihli Jersild –

Danimarka kararı, parag. 37).

(ii) Sözleşme’nin 10(2). fıkrası anlamında ‘gerekli’ kavramı, ‘top-

lumsal ihtiyaç baskısı’ varlığını ima eder. Sözleşmeci Devletler böyle

bir ihtiyacın var olup olmadığını değerlendirirken, belirli bir takdir

alanına sahiptirler; ulusal takdir alanı, Avrupa denetimiyle el ele yürü-

mektedir. Bu denetim, hemmevzuatı ve hem de bağımsız mahkemeler

tarafından verilmiş de olsa bu mevzuatı uygulayan mahkeme kararla-

rını da kapsar. Dolayısıyla Mahkeme, bir ‘kısıtlama’nın Sözleşme’nin

10. maddesiyle korunan ifade özgürlüğüyle bağdaştırılabilir olup ol-

madığı konusunda nihai kararı vermekle yetkilendirilmiştir.

(iii) Bu denetim yetkisini kullanırken Mahkeme’nin görevi yetkili

ulusal makamların yerini almak değil, fakat ulusal makamların tak-

dir yetkileri gereğince verdikleri kararları Sözleşme’nin 10. maddesine

göre denetlemektir. Bu demek değildir ki, Mahkeme’nin denetimi da-

Kararın Türkçe metni için bkz. Doğru, a.g.e., s. 571 vd.

Kayasu /Türkiye davası, 13.11.2008, Kar. No: 10308, BaşvuruNo: 64119/00, (Prg. 88-

89) karar metni için bkz.

e.t. 18.08.2012.