71 / 473
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında İfade Özgürlüğü Kısıtlamaları
70
suçluyordu. Bunun üzerine şikayetçinin dokunulmazlığı kaldırılarak,
“hükümetin manevi şahsiyetine hakaret” suçundan yargılanmış ve 1
yıl 1 gün hapis cezasına mahkum edilmiştir.
51
Yapılan başvuru üzerine
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kısıtlamanın “demokratik bir top-
lumda gerekli” olması koşulunu inceleyerek şunu belirtmiştir:
“İfade özgürlüğü herkes için önemli olmakla birlikte, halkın se-
çilmiş bir temsilcisi açısından özel bir önem taşır. Bu kişi seçmen-
lerini temsil etmektedir, onların kaygılarına dikkat çekmektedir,
çıkarlarını savunmaktadır. Dolayısıyla, davacının durumunda ol-
duğu gibi, muhalif bir Parlamento üyesinin ifade özgürlüğüne mü-
dahale, Mahkeme’nin çok büyük bir dikkatle ele alması gereken bir
konudur.”
52
Hükümet hakkındaki eleştirinin caiz olan sınırları özel
kişilere, hatta bir politikacıya yapılan eleştiriye oranla daha geniştir.
Bir demokratik sistemde Hükümetin eylem, işlem veya hataları, sa-
dece yasama ve yargı organlarının değil, basın ve kamuoyunun da
ayrıntılı incelemesine tabidir. Ayrıca Hükümet, medyadaki haksız
saldırı ve eleştirileri başka yollarla önlemek varken, işgal ettiği hakim
pozisyondan yararlanarak ceza davası açmak suretiyle önlemeyi ter-
cih etmiştir. Kamu güvenliğinin garantörü olarak yetkili Devlet ma-
kamları, hakaret, kasıt veya kötü niyetle yapılan yayınları önlemeye
yönelik olmak üzere, ceza niteliğinde olanlar da dahil gereken önlem-
leri almak yetkisine sahiptir. Ancak, bunda hiçbir şekilde aşırıya ka-
çılmamalıdır. Mahkeme bu gerekçelerle İspanya’nın 10. maddeyi ihlal
ettiğini tespit etmiş ve hükümetin bunlara karşı, hoşgörülü olması ge-
rekirken, ceza davası açarak karşı koymasının aşırı bir önlem olduğu
hususunu vurgulamıştır.
53
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne göre, devletlerin kamu dü-
zenini sağlamakla sorumlu olarak, kendilerine yöneltilen eleştirilere
karşı, sınırları dahilinde, cezai nitelikte olanlar dahil, gerekli gördüğü
tedbirleri alma hakkı saklıdır (9 Haziran 1998 tarihli “İncal/Türkiye
”
54
kararı prg. 54). Eleştirilerin başkalarını, kişilere, kamu görevlilerine
51
Ünal, a.g.e., s. 249.
52
Macovei, a.g.e., s. 89 vd.
53
Çalışkan, Bilal, “AİHM’nin İfade Özgürlüğü Kararlarında Demokratik Toplum
Kriterleri” Adalet Dergisi, Sayı: 15, Ankara, Nisan 2003, s. 54.
54
İncal / Türkiye davası, 9 Haziran 1998, No: 22678/93, Karar metni için bkz. İncal/
Türkiye davası, “Yargı Mevzuatı Bülteni”, 07.04.1999 tarih, Sayı 76, s. 51-78.