77 / 473
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında İfade Özgürlüğü Kısıtlamaları
76
4. Başkalarının Şöhret ve Haklarının Korunması
Başkalarının şöhretini ve haklarını koruma, ifade özgürlüğünün
kısıtlanması için ulusal otoritelerin öteki gerekçelerden kat kat daha
fazla öne sürdüğü “meşru amaç” olagelmiştir. Politikacıların ve devlet
görevlilerinin eleştirilere karşı korunması için oldukça sık kullanılmış-
tır. Bundan dolayıdır ki, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bu alanda,
başta basınınki olmak üzere ifade özgürlüğüne tanınan yüksek düzeyli
korumayı kapsayan geniş çaplı bir içtihat geliştirmiştir. Medyada tanı-
nan ayrıcalıklı konumun nedeni Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin,
demokratik bir toplumda hem seçim süreci hem de kamu yararının
günlük sorunları bakımından siyasi düşüncelerin ifadesinin oynadı-
ğı merkezi role olan inancıdır. Dil konusunda Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi sert ve keskin eleştirilerin yanı sıra tartışma konusu olan
konulara dikkat çekmek bakımından avantajlar sunan renkli ifadeleri
de kabul edilebilir olarak görmüştür.
68
Öte yandan pozitif hukuk tarafından belirlenmiş olsa bile nesnel
olarak kaba, bayağı, müstehcen, saldırgan, aşağılayıcı, onur kırıcı söz
ve yazı ile hakaret, sövme, kötüleme, iftira, sırf ar ve haya duygularını
incitmeyi amaçlayan düşünce açıklamaları hukukun koruma alanı dı-
şında kalırlar.
69
Ortak hukukun değişmez ilkesi olan başkalarının haklarına saygı,
başkalarının şanı, şöhreti, kişiliği hakkında küçük düşürücü hakaret,
sövgü ve iftira ve benzer nitelikteki ifadeler esasen düşünce özgürlü-
ğünün özneleri olamayacakları için yasaklama, bir bakıma, özgürlü-
ğün yabancı unsurlardan arındırılması olarak kabul edilmelidir.
70
Bu
tür ifadelerin fiziksel saldırıdan daha az kötü olmadığı ve uygar top-
lumlarda buna izin verilmemesi gerektiği de unutulmamalıdır.
71
Konuya ilişkin AİHM’in birçok kararı bulunmaktadır. Haziran
2000 tarihinde yargılaması yapılan Constantinescu (Constantinescu /
Romanya, 27.6.2000) davası, bir öğretmenler sendikası başkanının aynı
suç konusunda haklarında verilmiş takipsizlik kararından yararlanan
68
Macovei, a.g.e., s. 96.
69
Korkmaz, age.,12, Tanör, age., s.17-18.
70
Tanör, age., s.73-74.
71
Trager, Robert – Dickerson, Donna L., “21.Yüzyılda İfade Hürriyeti”, çev. A. Nuri
Yurdusev, Liberal Düşünce Topluluğu, Ankara, 2003, s. 157.