TBB Dergisi 106. Sayı

4857 Sayılı İş Kanunu’nun ve İlgili Mevzuatın Kadın İşçiler İle İlgili Hükümlerine Genel Bir Bakış

Bu hususta özellikle değinmek istediğimiz bir diğer husus; kadın

işçi adaylarına hamilelik hakkında sorular yöneltilmesi, konusudur.

Nitekim kadın işçi adaylara iş başvurularının değerlendirilmesi süre-

cinde hamile olup olmadığı veya çocuk sahibi olmayı planlayıp plan-

lamadığı hakkında sorular sorulabilmektedir. İşveren doğal olarak

hamile olan veya kısa bir süre sonra çocuk yapmayı planlayan kadın

adayla sözleşme ilişkisi kurmak istemez.

Zira kadın aday hamile ise

veya muhtemel bir hamilelik planlıyorsa iş performansı düşecek, veri-

mi azalacak ve nihayet doğum ve analık izinleri esnasında işe gelme-

yecektir.

Bu hususta her şeyden önce söylemek istediğimiz şudur ki; iş

sözleşmesinin yapılması aşamasında işveren, bilgi toplama hakkı çer-

çevesinde işçi adayına sözlü veya yazılı olarak sorular yöneltebilir.

Bununla birlikte işyeri ve görülecek iş ile ilişkisi bulunan soruların

aday tarafından yanıtlanması zorunlu iken, bunun dışına taşan soru-

lar iş ilişkisinin haklılaştıramayacağı bir biçimde özel hayatın gizliliği

ilkesinin(A.Y. md.20) ihlali neticesini doğurur.

Aynı zamanda dokt-

rinde isabetli olarak; hamilelik olayının kadın cinsine özgü bir olgu

olması itibariyle bu konudaki bir sorunun cinsiyet ayrımcılığı yarattığı

ve Anayasamızın 10. maddesinde yer alan cinsiyete dayalı ayrım yap-

ma yasağını ihlal ettiği belirtilmiştir.

AB Adalet Divanı da “Dekker” kararında

, hamilelik nedeniy-

le kadın işçinin işe alınmamasını ayrımcılık olarak nitelendirmiştir.

Divanın bu kararının gerekçesinde öncelikle hamilelik nedeniyle iş

göremeyen kadının hiçbir şekilde tıbbi veya başka bir nedenle iş gö-

remeyen erkekle karşılaştırılmasının mümkün olmadığı belirtilmiş,

akabinde ise kadın işçi adayının iş görüşmesi esnasında sorulmadan

hamile olduğunu belirtmek veya sorulduğunda bu durumu söylemek

Yüksel, Melek Onaran; Karşılaştırmalı Hukuk Işığında Türk İş Hukukunda Kadın

Erkek Eşitliği, İstanbul, Beta Yayınları, 2000, s. 156.

Sevimli, s. 145.; Ertürk, ERTÜRK, Şükran; İş İlişkisinde Temel Haklar, Ankara,

Seçkin Yayınları,2002, s. 64.

Manfred, Rehbinder; “İşverenin Hizmetine Girmek Üzere Başvuran kişilerle İlgili

Hukuki Sorunlar”, İ.Ü.H.F.M., C.45-47, 1979-1981, s.752. (Çev: Öner Eyrenci)

Yüksel, s. 156.

ATAD, C-177/88, ELISABETH JOHANNA PACIFICA DEKKER V STICHTING

VORMINGSCENTRUM VOOR JONG VOLWASSENEN PLUS 1990 (kararın ta-

mamı için bkz.:

X:61988C0177:EN:HTML)