104 / 505
TBB Dergisi 2013 (107)
Zeynep Derya TARMAN
103
III. Yetki
Milletlerarası olaylarda davacının yabancı devlet mahkemeleri
arasında kendisi için en uygun mahkemeyi arayıp bulması ve davasını
seçtiği mahkemede açması son derecede önemlidir. Davacı başvurdu-
ğu mahkemenin kanunlar ihtilafı kurallarından istifade ile uyuşmazlı-
ğının belirli bir maddi hukuka tabi tutulmasını temin edebilmektedir.
Bu nedenle, taraflar bir uyuşmazlığı kendileri için en uygun yer mah-
kemesinde çözmek konusunda çaba sarfetmektedirler. Her bir taraf,
davası için birçok yetkili mahkeme arasından münhasıran kendi men-
faatini düşünerek seçim yapabilme imkanına sahiptir.
20
1. Türk Hukukuna göre Yetki
Montreal Sözleşmesi’nin uygulama alanı dışında kalan uluslarara-
sı hava taşımacılığından doğan uyuşmazlıklarda, mahkemelerin yargı
yetkisi, milli devletlerin hukuk sistemlerine göre belirlenecektir. Türk
mahkemelerinin milletlerarası yetkisini, MÖHUK uyarınca iç huku-
kun yer itibariyle yetki kuralları belirler (MÖHUK m. 40). Bu itibarla,
burada başta Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)
21
olmak üzere iç
hukukta geçerli yetki ve göreve ilişkin genel kuralların uygulanması
söz konusu olacaktır. Sivil Havacılık Kanunu (SHK),
22
taşıyıcı aleyhine
açılacak davalarda hangi mahkemelerinin yetkili olacağına dair özel
bir hüküm getirmemiştir. Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi-
ne ilişkinMÖHUKm. 40, iç hukukun yer itibariyle yetki kurallarına atıf
yaptığından yabancılık unsuru taşıyan havacılık davaları bakımından
bir davada HMK’nın ilgili maddelerine göre
23
yer itibariyle yetkili bir
20
Davacının davası için birçok yetkili mahkeme arasından münhasıran kendi men-
faatini düşünerek seçim yapabilmesi imkanı İngilizce’de ‘
forum shopping’
olarak
ifade edilir. Bkz. Nomer, s. 470.
21
6100 sayılı HukukMuhakemeleri Kanunu (HMK), 4.2.2011 tarihli Resmi Gazete’de
yayınlanmış ve 1.10.2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
22
RG. 19.10.1983, 18196. Bu kanun, 1929 tarihli Varşova Konvansiyonu’nun 1955
tarihli Lahey Protokolü ile değişik metni esas alınarak hazırlanmıştır. Bkz. Sözer,
s. 106; Ekşi, s. 90.
23
HMK’da, genel yetkili mahkemenin davalının, davanın açıldığı tarihteki yerleşim
yeri mahkemesi olduğu kabul edilmiştir (HMK m. 6). Türkiye’de yerleşim yeri
bulunmayanlar hakkında genel yetkili mahkeme, davalının Türkiye’deki mutad
meskeninin bulunduğu yer mahkemesidir (HMK m. 9). Malvarlığı haklarına iliş-
kin davalar, uyuşmazlık konusu malvarlığı unsurunun bulunduğu yerde açıla-
bilecektir (HMK m. 9). Ancak yabancının Türkiye’de herhangi bir malvarlığının