105 / 505
Montreal Sözleşmesi’nin Yetki ve Tahkime İlişkin Hükümleri
104
mahkeme mevcut değilse, bu davalar bakımından Türk mahkemele-
rinin milletlerarası yetkisi de bulunmamaktadır.
24
Ancak MÖHUK’un
40. maddesindeki iç hukuktaki yetki kuralları gereği, mahkemelerinin
milletlerarası yetkisizliği yönündeki itirazın HMK’nın 116. maddesine
göre, davanın başında, ilk itiraz olarak ileri sürülmesi gerekir. Böyle
bir itirazın yokluğunda, mahkeme yer itibariyle ve dolayısıyla millet-
lerarası yetkiye sahip olmasa da yetkili hale gelir.
25
2. Montreal Sözleşmesi’ne göre Yetki (m. 33)
Montreal Sözleşmesi’nin kapsamına giren tazminat davaları bakı-
mından Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi MÖHUK m. 1/f.2
gereğince Sözleşme’ye tabi olacaktır. Yetkili mahkemelerin sayıldığı
m. 33/f.1 hükmü, Varşova Konvansiyonu m. 28 ile örtüşmektedir. Da-
vacıların mahkeme seçimi konusundaki tercih hakları, Sözleşme’nin
33. maddesinde sayılan mahkemelerle sınırlıdır. Bu itibarla, davacı-
lar Montreal sisteminin uygulama alanına giren uyuşmazlıklar bakı-
mından 33. maddede sayılan mahkemeler dışında herhangi bir mah-
kemede dava açamazlar. Bu mahkemeler, Montreal Sözleşmesi’nin
kapsamına giren tazminat davalarında yegane yetkili mahkemeler-
dir. Bunlardan başka bir mahkemenin önünde açılacak dava, yetkisiz
mahkeme önünde açılmış olacaktır.
Davacılar m. 33/f.1’de sayılan yetkili mahkemelerden herhangi
birinde davalarını açma konusunda seçim hakkına sahiptirler. Dava-
cıların mahkeme seçimindeki tercihlerini pek çok neden etkileyebilir.
bulunması kendisine karşı dava açılabilmesi için yeterli olmayacak, yetkiye esas
teşkil eden malvarlığının uyuşmazlık konusu ile ilgili olması gerekecektir. HMK,
sözleşmeden doğan davalarda özel yetkili mahkemenin sözleşmenin ifa edileceği
yer mahkemesi olabileceğini kabul etmiştir (HMK m. 10). Edimin ifa yeri, söz-
leşmeye uygulanması gereken maddi hukuka göre tayin edilecektir. Sözleşmeye
uygulanması gereken maddi hukuk MÖHUK m. 24 uyarınca tespit edilecektir.
Bkz. Nomer, s. 445. İfa yerinin neresi olduğunun
lex fori’
ye göre tespit edileceği
hakkında bkz. Aysel Çelikel/ Bahadır Erdem,
Milletlerarası Özel Hukuk
, Beta, 12.
Bası, İstanbul 2012, s. 514. Sözleşmenin ifa yerinin Türkiye’de olması durumunda,
sözleşmeden kaynaklanan uyuşmazlık hakkındaki davada Türk mahkemesinin
milletlerarası yetkisinin mevcut olduğu kabul edilecektir. HMK m. 16’ya göre,
haksız fiilden doğan davalarda, haksız fiilin işlendiği veya zararın meydana gel-
diği yahut gelme ihtimalinin bulunduğu yer yanında zarar görenin yerleşim yeri
mahkemesi de yetkilidir.
24
Nomer, s. 440.
25
Nomer, s. 461.