109 / 505
Montreal Sözleşmesi’nin Yetki ve Tahkime İlişkin Hükümleri
108
2. Yolcunun ölümü ve yaralanmasından kaynaklanan zararlar
açısından 5. yetki (m. 33/f.2)
Yetkili mahkemeyi gösteren 33. maddeye yapılan ilave ile, Varşo-
va Konvansiyonu’ndan farklı olarak yolcunun ikametgahı mahkeme-
si, 5. bir yer mahkemesi olarak kabul edilmiştir (5. yetki). Havacılık
tarihine bakıldığında, 5. yetki ilk defa Montreal Sözleşmesi’nde kabul
edilen yeni bir yetki kuralı değildir. Zira 5. yetki 1971 tarihli Guatema-
la City Protokolüne ve 1975 tarihli 3 Nolu Montreal Prokolüne dahil
edilmiştir. Montreal Sözleşmesi’nin hazırlık çalışmaları sırasında, 5.
yetkinin sözleşmeye dahil edilmesi büyük tartışmalara neden olmuş-
tur.
35
Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Japonya, Brezilya, 5. yetkinin
sözleşme metnine dahil edilmesini savunurken; Fransa başta olmak
üzere Avrupa Birliği ülkeleri, Hindistan, Arap ülkeleri, özellikle kü-
çük ve orta ölçekli hava yolu şirketleri ve gelişmekte olan ülkeler 5.
yetkiye karşı çıkmışlardır.
36
5. yetkinin yolcunun ikametgahına bağlı
olarak ayrımcılığa yol açacağı ileri sürülmüştür. Bir kaza durumunda,
ABD gibi liberal bir tazminat rejimine sahip bir ülkede ikamet eden
yolcular yüksek miktarda tazminat elde ederken, aynı uçakta olup ge-
lişmekte olan ülkelerde ikamet eden yolcular kendi ülke mahkemele-
rinde açtıkları dava sonucunda daha az tazminata razı olacaklardır.
37
Yolcunun ölümü ve yaralanmasından kaynaklanan zararlar açı-
sından m. 33/f.2, 33. maddenin ilk fıkrasında sayılan 4 mahkemeye ek
bir mahkemenin yetkisini kabul etmiştir. Kazanın gerçekleştiği esnada
yolcunun esas ve sürekli oturduğu yer (
principal and permanent residen-
ce
) mahkemesinin yetkisi, taşıyıcının yolcunun hava yolu ile taşınma-
sına ilişkin hizmet faaliyetlerini söz konusu ülkeden veya ülkeye yap-
ması şartıyla
kabul edilmiştir. Bu hüküm tamamen zarar görenlerin
lehine olmak üzere sevk edilmiş ve onların dava açmak üzere yabancı
bir ülkede bulunan taşıyıcının ikametgahı veya asıl iş merkezinin bu-
lunduğu yer mahkemesine ya da sözleşmenin yapıldığı veya taşıma-
nın son bulduğu ülke mahkemesine gitmek yerine, kendi oturdukları
yerde dava açmalarına imkan sağlamıştır. Ancak birçok olayda yolcu-
nun ikametgahının bulunduğu yer mahkemesi, m. 33/f.1’de sayılan
35
Pradhan, s. 719.
36
Pradhan, s. 724-275.
37
Pradhan, s. 726.