107 / 505
Montreal Sözleşmesi’nin Yetki ve Tahkime İlişkin Hükümleri
106
Montreal Sözleşmesi m. 33’e göre, davacının tercihine bağlı ola-
rak akit ülkelerden birinde olması şartıyla davalar 4 ayrı yer mahke-
mesinde açılabilir. Bu liste, taşıyıcının ikametgahının bulunduğu yer,
taşıyıcının esas iş merkezinin bulunduğu yer, taşıyıcının taşıma sözleş-
mesini yaptığı iş yerinin bulunduğu yer ve varış yeri mahkemelerini
içermektedir. Söz konusu madde, davacıya yalnızca taraf devlette yer
alan mahkemelerden birini seçme hakkı tanımaktadır. Amaç, davacı-
nın 33. maddeye dayanarak taşıyıcıyı, Montreal Sözleşmesi’ne taraf
olmayan bir devletin mahkemesine götürmesini engellemektir.
a. Taşıyıcının ikametgahının bulunduğu yer
Montreal Sözleşmesi’nin kapsamına giren bir dava, taşıyıcının ika-
metgahının
(domicile)
bulunduğu yer mahkemesinde açılabilir. Günü-
müzde ticari hava gemi sahiplerinin çok azı gerçek kişidir. Uygulama
açısından tanım, tüzel kişilerin yerleşim yeri açısından önem taşımak-
tadır. Montreal Sözleşmesi m. 33, mahkemelerin yetkisine esas teşkil
eden ikametgah kavramını tanımlamamıştır. Bu sebeple, ikametgah
kavramının anlamı davanın görüldüğü ülke hukukuna göre belirlene-
cektir. Dolayısıyla davacılar taşıyıcının ikametgahı mahkemesi sıfatıy-
la Türk mahkemesinde dava açtıklarında mahkemelerimiz taşıyıcının
ikametgahının neresi olduğunu Türk hukukuna göre belirleyecektir
29
.
Taşıyıcı tüzel kişi olduğu takdirde, ikametgahı, tüzüğünde veya esas
mukavelesinde gösterilen yer veya böyle bir kayıt yok ise, amaç ve
konusuna giren işlerin idare ve kontrol edildiği yer olarak kabul edil-
melidir.
30
Davalının yerleşim yerinin 33. maddedeki yetkili mahkemeler lis-
tesine dahil edilmesinin amacı, davaların taşıyıcının öngörebileceği bir
yer mahkemesinde açılmasını sağlamaktır. Hukuki işlem o yer ile sıkı
ilişkili olmasa dahi, taşıyıcının kendi yerleşim yerinde davalı olarak
savunma yapmasını beklemek yerindedir. Bunun yanı sıra, taşıyıcının
yerleşim yeri, mahkeme kararının icrası aşamasında davacı açısından
bir kolaylık sağlayacaktır. Zira çoğu olayda, davacı, mahkeme kararını
taşıyıcının yerleşim yerinde icra etme yoluna başvuracaktır.
29
Varşova/Lahey Sözleşmesi için aynı yönde bkz. Şanlı, s. 19.
30
Nomer, s. 442.