TBB Dergisi 107. Sayı

Model İkili Yatırım Anlaşmaları ve Türkiye’nin Model İkili Yatırım Anlaşması Taslağı

156

incelenmesine temel olmak üzere genel bir değerlendirme yapılmalı-

dır. Belirtmek gerekir ki, Türkiye’nin ağırlıklı olarak yabancı yatırım-

cıları ülkeye çekmek üzere akdettiği bu anlaşmaların yatırımcılar için

avantajlı ve teşvik edici nitelikte olması ön plânda tutulmuş; daha çok

sermaye ithal eden bir ülke konumunda bulunan Türkiye, yatırım an-

laşmalarına dayanan görece çok sayıda dava ile karşılaşmış olmakla

birlikte, bu yaklaşımını korumuştur. Türkiye’nin bugüne kadar taraf

olduğu anlaşmalar genellikle istikrarlı bir şekilde klâsik ikili yatırım

anlaşması örneklerine uymaktadır. İkili yatırım anlaşmalarının ilk ör-

neklerinden başlayarak yaygın kabul gören bu örneklerin özellikleri

şu şekilde belirlenebilir: Kısa ve fazla ayrıntılı olmayan anlaşmalardır;

geniş “yatırım” kavramlarına yer verirler; ev sahibi devletlere yabancı

yatırımcılar aleyhine ayırımcılık yapmama, âdil ve eşit muamele etme;

gelirlerin nakline izin verme, kamulaştırma yapılırsa uygun bir tazmi-

nat ödeme ve yabancı yatırımcılara ev sahibi devlet aleyhine yatırım

anlaşmasına dayanan uyuşmazlık çözüm mekanizmalarına başvurma

izni verme yükümlülüğü getirirler

. Bu anlaşmalardan sadece bir ka-

çının Başlangıç kısmında, diğer anlaşmalardan farklı olarak yatırımla-

rın korunması amacının, kamu sağlığı, güvenliği, çevre ve iş yaşamına

ilişkin haklar dikkate alınarak gerçekleştirilmesi gereğine yer verilmiş-

tir

. Ancak anlaşmaların içeriği itibariyle kamu sağlığının, güvenliği-

nin, iş yaşamına ilişkin hakların ve çevrenin korunması gibi konularda

hüküm getirilmediği görülmektedir.

Her ne kadar Türkiye’nin taraf olduğu anlaşmalarda ev sahibi

devletin düzenleyici yetkilerinin, yatırımların korunmasına ilişkin

Türkiye’nin taraf olduğu bazı ikili yatırım anlaşmalarının incelenmesine ilişkin

bir çalışma için bkz. Polat, M.:

Türkiye’nin Taraf Olduğu Bazı İkili Yatırım Anlaşma-

larının Mukayesesine İlişkin Bir İnceleme

, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, 2010, S.

73-74, s. 195-220.

Türkiye ile Senegal arasında 15.6.2010 tarihinde imzalanan ikili yatırım

anlaşması’nın Başlangıç kısmında “... Bu amaçlara sağlık, güvenlik ve çevreyle

ilgili genel uygulama önlemleri ve buna ek olarak uluslararası kabul görmüş işçi

haklarını zayıflatmadan ulaşılabileceğine ikna olarak...” ibaresine yer verilmiştir.

Anlaşma metni için bkz. RG. T. 27.3.2012, S. 28246; Türkiye ile Bangladeş arasın-

da 12.4.2012 tarihinde imzalanan, ancak henüz (Ocak 2013 itibariyle) yürürlüğe

girmeyen ikili yatırım anlaşması’nın Başlangıç kısmında da aynı şekilde

“…Being

convinced that these objectives can be

achieved without relaxing health, safety and en-

vironmental measures of general application as well as internationally recognized labor

rights…”

ibaresi kullanılmıştır. Anlaşma metni için bkz.

http://unctad.org/secti-

ons/dite/iia/docs/bits/Turkey_Bangladesh%20BIT.pdf (17.1.2013).