159 / 505
Model İkili Yatırım Anlaşmaları ve Türkiye’nin Model İkili Yatırım Anlaşması Taslağı
158
III- TÜRKİYE’NİN MODEL İKİLİ
YATIRIM ANLAŞMASI TASLAĞI
Türkiye’nin model ikili yatırım anlaşması taslağının, geçmişte ta-
raf olunan ikili yatırım anlaşmaları ile karşılaştırıldığında, yukarıda
değinilen model anlaşmalara ilişkin güncel gelişmeleri bir ölçüde de
olsa izlediği görülmektedir. Model anlaşma taslağı’nın, bu anlamda
özellikle Başlangıç kısmı ve 5. maddesinde getirdiği “Genel İstisnalar”
başlıklı hüküm açısından incelenmesinde yarar vardır.
A) “Başlangıç” kısmı
Öncelikle model anlaşma taslağı’nın Başlangıç kısmında, son dö-
nemde akdedilen bazı anlaşmaların Başlangıç kısımlarına benzer şekil-
de, yatırımların korunması amacının kayıtsız ve koşulsuz bir biçimde
ifade edilmesi eğiliminden vazgeçilmiş; bunun yerine
“... Bu amaçlara
sağlık, güvenlik ve çevreyle ilgili genel uygulama önlemleri ve buna ek olarak
uluslararası kabul görmüş işçi haklarını zayıflatmadan ulaşılabileceğine ikna
olarak...”
ibaresi eklenmek suretiyle, akdedilecek ikili yatırım anlaşma-
larının amaçlarına, ev sahibi ülkede sağlık, güvenlik, çevreye ilişkin
genel uygulama önlemleri ile işçi haklarının korunması çerçevesinde
ulaşılması gereği vurgulanmıştır.
Yatırım anlaşmalarının bazılarında yer alan Başlangıç kısımları,
özellikle anlaşma hükümlerinin yorumlanması bakımından önem taşı-
maktadır. Zira bir anlaşmanın hükümleri, o anlaşmanın amacı ve hedefi
çerçevesinde yorumlandığından
46
ve yatırım tahkimi alanında hakem-
lerce anlaşmaların amacı ve hedefi tespit edilirken genellikle Başlan-
gıç kısımları esas alındığından
47
, ikili yatırım anlaşmalarının Başlangıç
kısımları önemli bir rol oynamaktadır. Özellikle 1990’larda akdedilen
46
Vienna Convention on the Law of Treaties,
m. 31(3)(c), 1155 UNTS 331 (1969).
47
Yatırım tahkiminde hakemlerin, anlaşmalardaki belirsiz ifadeleri yatırımcılar
lehine yorumlarken Başlangıç kısımlarına başvurduğu kararlara örnek olarak
bkz.
Société Générale de Surveillance S.A. v. Philippines,
ICSID Case No. ARB/02/6,
Decision on Objection to Jurisdiction, 29 January 2004, ICSID Rep., 2005, Vol. 8,
para. 116;
Siemens A. G. v. Argentina Republic,
ICSID Case No. 02/8, Decision on
Jurisdiction, 3 August 2004, ILM, 2005, Vol. 44, para. 81. Ayrıca bkz. UNCTAD,
Bilateral Investment Treaties 1995-2006: Trends in Investment Rulemaking
, 2007, s. 3-4,
çevrimiçi:
http://unctad.org/en/Docs/iteiia20065_en.pdf(18.1.2013).