TBB Dergisi 107. Sayı

TBB Dergisi 2013 (107)

Seda YURTCANLI DUYMAZ

181

ödev

tanımı yaparken bir kısmı da hak ve ödev tanımını birlikte

yapmıştır.

Çevre hakkının, özellikle anayasal düzeyde korunması-

nın bir takım önemli getirileri vardır.

Örneğin genel menfaat niteli-

ğindeki çevresel menfaatlerin girişim özgürlüğünden veya mülkiyet

hakkından doğan bireysel menfaatlere karşı korunması sağlanabilir;

devlet organlarının çevreye duyarlı kararlar almaları sağlanabilir;

halkta çevre sorunlara karşı bilinç oluşması kolaylaşır. Peki, uzun mü-

cadelelerin sonunda kabul edilen çevre hakkının niteliği nedir? Hak-

kın süjesi kimdir? Bu hakkın konusu nedir? Kime karşı ileri sürebilir?

Devletlere negatif yükümlülükler yükleyen, bireylere otorite kar-

şısında güven içinde yaşama hakkı tanıyan kişisel ve siyasal hakları

içeren birinci kuşak haklar ile devlete pozitif yükümlülükler yükleyen,

onurlu bir yaşamı sağlayan sosyal ve ekonomik hakları içeren ikin-

ci kuşak hakların, gerek II. Dünya Savaşı sırasında yaşananlar gerek-

se bilimsel ve teknik gelişmeler

karşısında, insanları ve toplumları

korumaya yeterli olmadığı anlaşılmıştır. Bunun üzerine toplumların

talepleri doğrultusunda “dayanışma hakları” denen üçüncü kuşak

haklar ortaya çıkmıştır.

Barış hakkı, gelişme hakkı, insanlığın ortak

malvarlığına saygı hakkı ve çevre hakkı olarak beliren dayanışma hak-

ları sadece bugünkü kuşakların değil gelecek nesillerin de korunması-

nı amaçlayan evrensel nitelikteki haklardır.

Dayanışma hakları kategorisinde yer alan çevre hakkı, evrensel

değerler olan çevresel öğeleri ortak değer olarak kabul etmekte, hem

lerdir.

Örneğin 1975 tarihli Yunan Anayasası’nın 24. maddesi Devlete doğal ve kültü-

rel çevrenin koruması ve kollanması bu amaçla gerekli önleyici tedbirleri ya da

cezaî düzenlemeler yapması ödevini yüklemiştir. Benzer bir düzenleme Hollanda

Anayasası’nın 21. maddesinde de görülmektedir.

1982 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 1988 tarihli Brezilya Anayasası, 1978

tarihli İspanyol Anayasası, 1994 tarihli Belçika Anayasası, 1979 tarihli Peru Ana-

yasası, 1976 tarihli Portekiz Anayasası, 2004 tarihli Çevre Şartı’nın yürürlüğe gir-

mesinden beri Fransız Anayasası vs.

Nükhet Turgut, Çevre Politikası ve Hukuku,

Savaş Yayınları

, Ankara, 2009, s.74-

75.

Örneğin nükleer kazalar, nükleer silahlanma, aşırı ve sınırsız ekonomik büyü-

me ve kaynakların sınırsız tüketim çabaları; genetiğiyle oynanmış organizmalar,

elektromanyetik kirlenme vb.

Bu da insan haklarının durağan olmadığını, gelişime açık olduğunu gös-

termektedir. İbrahim Kaboğlu, Çevre Hakkı, İletişim Yayınları, s.5.

İbrahim Kaboğlu, Çevre Hakkı

, İletişim Yayınları

, s.8.