183 / 505
Çevre Örgütlerinin Çevresel Yönetime Katılma Sürecinde Dayandığı Haklar
182
bugünkü hem de gelecek kuşaklar için bunların korunması ve gelişti-
rilmesini öngörmektedir. Yaşanabilen bir ortam, eğer diğer temel hak-
ların yaşayabilmesinin şartıysa, çevre hakkı için, tüm hak ve özgürlük-
lerin varlık ve uygulanabilirlik şartıdır diyebiliriz.
30
Çevre hakkının somutlaştırılmasında kullanılan “refah içinde”,
“onurlu yaşam” ve “sağlıklı ve dengeli çevre” nitelemeleri, bireyler-
den ziyade, toplumun yaşam kalitesini ifade eden objektif ölçütlerdir.
Diğer bir ifadeyle, toplumların sağlığı, onuru ve refahı koruma altına
alınırken, bugünkü ve gelecek kuşaklar için, tüm devletlerden, birey-
lerden, kamusal ve özel topluluklardan bu konuda sorumlu davran-
maları beklenmektedir. Birey, devlet, vatandaşlık, gerçek ya da tüzel
kişi ayrımı yapmaksızın, herkese ödevler yükleyen çevre hakkının da-
yanışma niteliği de buradan doğmaktadır.
31
Şu halde, tüm dayanışma
hakları gibi çevre hakkı da devlet-birey işbirliğini öngörmekte, hak ve
ödevi bir bütün olarak ilgililere sunmaktadır.
32
Çevre hakkı genel anlamda
33
tüm çevresel değerleri, canlı ve can-
sız varlıkları ve bunların birbirleriyle olan etkileşimlerini, doğal-ya-
pay çevreyi ve ekolojik dengeyi hem bugünü hem yarını kapsayan bir
perspektifle koruyan bireysel bir temel haktır.
34
Çevre hakkının öznesi
ve sorumluları örtüşmekte olup, bu durum bireyleri ve özellikle çev-
reci sivil toplum örgütlerini ulusal ve uluslararası çevre politikası ve
30
Güneş Gürseler, “İnsan Hakları, Çevre, Anayasa”
Türkiye Barolar Birliği Dergisi,
sayı 75, 2008, s.200.
31
İlhan Tekeli, Kültür Politikaları ve İnsan Hakları Bağlamında Doğal ve Tarihi Çev-
reyi Korumak,
Tarih Vakfı Yurt Yayınları,
İstanbul, 2009, s.85; Orse Demirel, İnsan
Hakları Açısından Çevre Hakkı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Bilim Dalı, İstanbul, 2011,
s.8.
32
Nükhet Turgut, Çevre Politikası ve Hukuku, s.89; Agathe Van Lang, Droit De
L’Environnement,
PUF
, Paris, 2007, s.60; Michel Prieur, “Les Nouveaux Droits”,
AJDA
, 2005, s.1157.
33
Çevre hakkının konusu her ülkenin Anayasasında, her uluslararası düzenlemede
farklı şekilde somutlaşmaktadır. Somutlaşan hakkın konusu aynı zamanda çev-
re hukukunun da konusunu oluşturur. İbrahim Kaboğlu, Çevre Hakkı, İletişim
Yayınları, s. 40 vd.
34
Ruşen Keleş & Birol Ertan, Çevre Hukukuna Giriş, İmge Kitabevi Yayınları, An-
kara, 2002,s.82; İbrahim Kaboğlu, Çevre Hakkı, İletişim Yayınları, s.42; Orse De-
mirel, s.12; Atilla ÖZER, “Çevre Hakkı ve 1982 Anayasası”,
Ankara Barosu Dergisi
,
1998/1, s.76; François-Guy Trebulle, “Du Droit De L’Homme À L’Environnement
Sain”,
Environnement,
n°4, Nisan 2005, s.19.