305 / 505
Uluslararası Yatırımdan Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Çözümünde ICSID Sözleşmesinin ...
304
3. 27. MADDE CALVO KAYDI MI ÖNGÖRMEKTEDİR?
Calvo doktrinine göre bir ülkeye kendisini kabul ettiren yabancı,
artık o devletin vatandaşıyla aynı haklara sahip olduğundan, kendi-
sinin o devletin vatandaşlarına göre daha fazla hak talep edememesi
gerekir. Söz konusu kişinin yabancı statüsünde olduğu devletin ulus-
lararası sorumluluğunu gerektiren bir davranışıyla zarara uğraması
durumunda, onun yalnızca, o devletin iç hukuk yolları çerçevesinde
çözümaraması gerektiği bu doktrinin temel varsayımıdır.
17
Söz konusu
doktrinin uygulanması Calvo kaydı ile gerçekleştirilmeye çalışılmıştır.
Bir devletle yabancı kişi arasındaki yatırım ve imtiyaz sözleşmelerine
sıkça konulan bu kayıtla, yabancı kişi vatandaşlığında olduğu devlet-
ten diplomatik koruma yolunun işletilmesi talebinde bulunmayacağı-
nı bildirmektedir.
18
Bu noktada yabancı bir devlet ile yatırım ilişkisi halinde olan ki-
şinin tahkim yoluna başvurması durumunda, Calvo kaydının mı söz
konusu olduğu sorusu akla gelebilir.
19
Bu soruya verilecek cevap ke-
sinlikle böyle bir durumun söz konusu olmadığı olacaktır.
20
Calvo kaydı, yabancı devlette yatırımda bulunan bireyin, vatan-
daşlığında olduğu devletin diplomatik koruma yolunu işletmeyeceği-
ne yönelik taahhüdüdür. Oysa diplomatik koruma devlete tanınan bir
haktır. Devlet diplomatik koruma yoluna birey istediği halde başvur-
mayabileceği gibi, istemediği halde de başvurabilir. Diplomatik koru-
ma yoluyla giderilen zarar devletin zararıdır. Devlet, vatandaşı zarara
uğradığı için kendisi de zarara uğramıştır ve söz konusu zararın gide-
rilmesi için uluslararası bir iddiada bulunmaktadır. Dolayısıyla Calvo
kaydı da bu yüzden uygulama alanı bulamamıştır. Zira kişi, kendisine
ait olmayan bir haktan feragat edemez.
17
Edwin M. Borchard,
The Diplomatic Protection of Citizens Abroad or the Law of Inter-
national Claims
, New York, The Banks Law Publishing Co., 1916, s. 793.
18
Patrick Juillard, “Calvo Doctrine/Calvo Clause”,
in R. Wolfrum (ed),
The Max
Planck Encyclopedia of Public International Law
, Oxford University Press, 2008 –, on-
line edition,
[www.mpepil.com], Son erişim tarihi 01.04.2013. Calvo doktrini ve
Calvo kaydı ile ilgili daha detaylı bilgi için bkz. Ali İbrahim Akkutay,
Diplomatik
Koruma ve İnsan Hakları İlişkisi
, Ankara, Adalet Yayınevi, 2013, s. 74 – 79.
19
James C.
Baker ve Louis J. Yoder, “ICSID and Calvo Clause – A Hindrance to
Foreign Direct Investment in LDCs”,
Ohio State Journal on Dispute Resolution
, Vol.
5(1), 1989-1990, s. 93.
20
Bkz. Tunic, s. 452,453.