307 / 505
Uluslararası Yatırımdan Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Çözümünde ICSID Sözleşmesinin ...
306
4. 27. MADDE ÇERÇEVESİNDE
DİPLOMATİK KORUMA YOLUNA BAŞVURULMASI
Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde devletin, ICSID
Sözleşmesi’ne taraf olarak diplomatik koruma yoluna başvurma hak-
kını sınırlandırdığı sonucuna ulaşılmaktadır. Bununla beraber bu yo-
lun işletilmesi hem tahkim sürecine girmeden hem de tahkim süreci
sona erdikten sonra mümkündür. Dolayısıyla konuyu iki açıdan ele
almak gerekir.
A. Tahkim Yoluna Başvurulmadan Önce
Diplomatik Koruma Yolunun İşletilmesi
Diplomatik koruma yolunun işletilebilmesi için uluslararası huku-
kun öngördüğü belirli şartlar bulunmaktadır. Bu şartlar somut olaylara
göre farklı yorumlanabilmekle beraber ana hatlarıyla şunlardır: 1. Bir
zararın meydana gelmesi gerekir. 2. Yabancı bir devletin, uluslararası
sorumluluğunun doğmasına neden olan bir davranışının olması gere-
kir. 3. Zararın, söz konusu davranış neticesinde meydana gelmesi ge-
rekir. 4. Kişinin, uğradığı zararın giderilmesi için zarar verdiğini iddia
ettiği devletin iç hukuk yollarını tüketmiş olması gerekir. 5. Kişinin, dip-
lomatik koruma yolunu işletecek devletin vatandaşı olması gerekir.
22
ICSID Sözleşmesi’ne taraf bir devletin vatandaşının yine aynı
Sözleşme’ye taraf yabancı bir devletle olan yatırım ilişkisi neticesinde
bir zarara uğraması her zaman ihtimal dahilindedir. Böyle bir zararın
giderilmesi için o yabancı devletin iç hukuk yolları tüketilerek sonuç
alınamazsa ya da iç hukuk yollarının tüketilmesinin gerekmediği du-
rumlar oluşursa, kişinin vatandaşlığında olduğu devlet mevcut za-
rarın giderilmesini sağlamak için diplomatik koruma yolunu işletme
hakkına sahip olur. Tabii bu ihtimal ICSID Sözleşmesinde öngörülen
tahkim yoluna başvurulacağı yönünde bir iradenin ortaya konmaması
durumunda söz konusu olur.
ICSID Sözleşmesinde devletin bu şekilde diplomatik koruma yo-
lunu işletemeyeceğine dair bir hüküm bulunmamaktadır. Uyuşmazlı-
ğın taraflarınca tahkim yoluna başvurulması yönünde bir irade ortaya
konmazsa veya uyuşmazlığın tarafı devlet herhangi bir yolla tahkim
22
Bkz. Akkutay, s. 16 – 74.