38 / 505
TBB Dergisi 2013 (107)
Esra KATIMAN
37
B- ANAYASAL YARGILAMAYA SÖZLEŞMENİN
6. MADDESİNİN ESAS YÖNÜNDEN UYGULANMASI
AİHS’nin 6. maddesinin uygulaması içinde anayasal yargılama-
ya esas yönden denetim uygulayan AİHM’nin (1), diğer yandan, usûl
kurallarına ilişkin ulusal mahkeme uygulamalarını, kimi zaman, esasa
ilişkin bir denetim alanı olarak ortaya çıkardığı görülmektedir (2).
1- Esasa İlişkin Denetim
a- Korunan hak ve özgürlükler yönünden denetim
AİHM tarafından (Büyük Daire’de dahil olmak üzere) anayasa
mahkemeleri önünde görülen yargılamanın adil olup olmadığının in-
celendiği içtihatları sırasıyla
Ruiz-Mateos/İspanya
64
;
Krčmář ve diğerleri
65
ve
Prince Hans-Adam II de Liechtenstein/Almanya
66
davaları oluşturmak-
tadır. Bu davalarda AİHM, anayasa mahkemelerinin iç hukuk kural-
larının yorum ve uygulamalarını inceleyerek esasa dair bir denetimde
bulunmuştur.
Anayasa’nın 148/3 Maddesi gereği, bireysel başvuru yolu “ Ana-
yasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa
İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü
tarafından, ihlal edildiği “ iddiasını içerir başvurulara açıktır. Anayasa
Mahkemesi’nin konu yönünden yetkisini düzenleyen bu hüküm, as-
lında anayasal şikayet yolunun tüm anayasal haklar için geçerli olma-
dığını ve bireysel başvurunun AİHS ile parallellik taşıdığı müddetçe
kullanılabileceğini açıkça düzenlemektedir.
Anayasa’nın bu düzenlemesi karşısında, yapılan sınırlamanın
çerçevesinin klasik haklar ile çizildiği, sosyal ve ekonomik haklardan
kullanılmaları devletin olumlu bir edimine bağlı olanların, ilke olarak
Anayasa şikâyeti kurumu yolu ile korunmaya elverişli olmadığı ve bu
hakların bireysel başvuru yolu dışında tutulduğu bugün için hâkim
düşüncedir
67
. Ancak, AİHM’nin içtihatlarının genel gelişimi incelen-
64
Ruiz-Mateos/İspanya,
(
op.cit
.).
65
Krčmář ve diğerleri
/Çek Cumhuriyeti, 3 Mart 2000, n
o
35376/97.
66
Prince Hans-Adam II de Liechtenstein/Almanya
[GC], n
o
42527/98, CEDH 2001‑VIII.
67
Türkiye Barolar Birligi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Önerisi
, geliştirilmiş gerekçeli
yeni metin, Kasım 2007, 4. baskı, Madde 166, s. 292.