39 / 505
Bir İç Hukuk Yolu Olarak Bireysel Başvuru ve Etkinliği Sorunu
38
diğinde, AİHM’nin değişik yorum teknikleri kullanarak AİHS’nin me-
deni ve siyasi haklar çerçevesini ; konu itibarıyla (
ratione materiæ
), bazı
sosyal, ekonomik ve kültürel hakları da içine alacak şekilde genişlettiği
görülmektedir. Bir uluslararası Sözleşmenin çerçevesi o düzenlemenin
uygulamalarından ayrı değerlendirilmeyeceğine göre, Anayasa’nın
148 Maddesi mevcut düzenleme ile, Anayasa Mahkemesi’ne aslın-
da bir anlamda AİHM içtihatlarını da takip ödevi yüklemektedir. Bu
nedenle, Anayasa Mahkemesi konu yönünden yetkisini saptarken
AİHM’nin Sözleşme’nin “ uygulanabilirliği “ (
applicabilité
) konusun-
daki görüşlerini de dikkate almak durumundadır. Bu dikkate alma,
mutlaka birebir uyma demek olmamakla birlikte, benzer bir konuda
ayrık kararlara varılması halinde bu durumun gerekçelendirilmesi
ileride AİHM önündeki denetimde önemli bir unsur olarak karşımıza
çıkacaktır.
b- Esasa ilişkin denetimin sınırı
Sözleşmenin 19. Maddesi gereği, Avrupa İnsan Hakları Mah-
kemesi’nin, Yüksek Sözleşmeci Tarafların Sözleşme ile yükümlendik-
leri sorumluluklara saygıyı sağlama görevi bulunmaktadır. Ancak,
içtihatlarında defalarca kez belirttiği gibi, bir ulusal yargı organının
yapmış olduğu iddia edilen vakıa bazında veya hukuki nitelikli ha-
talar hakkında Mahkeme’nin karar verme yetkisi yoktur, yeter ki bu
hatalar Sözleşme ile korunan hak ve özgürlüklere dokunmamış olsun.
Sözleşme, 6. Maddesi ile adil yargılanma hakkını teminat altına al-
mış olsa da, birinci dereceden ulusal hukuka bırakılmış olan delil top-
lama ve takdiri konusunu düzenlememiştir. Bu nedenle, Mahkeme’nin,
kural olarak kimi delillerin, -ulusal hukukta, yasal olmayan yollarla
elde edilmiş delillerde olduğu gibi-, delil olarak kabulü konusunda gö-
rüş bildirme görevi bulunmamaktadır
68
. Delil toplama şekli de dahil ol-
mak üzere, tüm yargılama safhasının bir bütün olarak adil yargılama
özelliğine sahip olup olmadığı konusu, Mahkeme’nin yapacağı denetle-
medeki inceleme alanını oluşturmaktadır. Bu, Sözleşmece korunmuş bir
hakkın ihlâli ölçüsünde, yasallık konusundaki incelemeyi de kapsar
69
.
68
Schenk/İsviçre
, 12 Temmuz 1988, §§ 45-46, seri A n
o
140 ;
Teixeira de Castro/Portekiz
,
9 Haziran 1998, § 34, CEH 1998-IV ; et
Heglas/Çek Cumhuriyeti,
n
° 5935/02
, § 84,
1
Mart
2007.
69
Khan/Birleşik Krallık,
, n°
35394/97
§ 34, CEDH 2000‑V ;
P.G. ve J.H./Birleşik Krallık
,