40 / 505
TBB Dergisi 2013 (107)
Esra KATIMAN
39
Esasa ilişkin denetimdeki kurallara ait iç hukuk düzenleme-
si ile, konu ile ilgili AİHM’nin içtihatları benzerlik göstermektedir.
Anayasa’nın 148/4 bireysel başvuru yolunda uygulanacak denetimin
çerçevesini belirtir : “Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilme-
si gereken hususlarda inceleme yapılamaz“. Maddenin gerekçesinde
ise“ Şu kadar ki, bireysel başvuru kurumunun niteliği dikkate alındı-
ğında, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususların bu kapsamda
incelenmeyeceği kuralı benimsenerek, diğer yüksek yargı organları
ile Anayasa Mahkemesi arasındaki olası görev uyuşmazlıklarının or-
taya çıkmasının önlenmesi amaçlanmakta“
70
olduğu ifade edilmiştir.
Aslında bu düzenleme ile, AİHM’ nin kısaca “dördüncü yargı yolu“
(
quatrième instance
) olarak adlandıran içtihadı
71
, iç hukukta anayasa
hükmü haline dönüştürülmüş olmaktadır.
Bu maddenin “salt lafzıyla anlaşılacak olursa, anayasa şikâyetinin
konusu kalmayabilir
72
” yolundaki doktrindeki eleştirilerin yerinde ol-
mayan eleştiriler olduğunu söylemek, bugün için henüz uygulamanın
nerede olduğu tam görülemediği için, mümkün değildir. Bu maddenin
hukuka uygun biçimde uygulanması, AİHM’nin temyiz mercii olma-
dığı konusundaki içtihatlarının –ki bu içtihatların da tartışma yaratan
içtihatlar sınıflandırılması içinde olduğu unutulmamalıdır
73
- Anaya-
sa Mahkemesi tarafindan, ne kadar içselleştirileceğine bağlıdır. Zira,
“kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz“
ifadesini bir denetimsizlik imkânı getirecek şekilde yorumlamamak
n°
44787/98
, § 76, CEDH 2001-IX ;
Allan/Birleşik Krallık,
, n°
48539/99
, § 42,
CEDH 2002‑IX
70
7/11/1982 Tarihli ve 2709 Sayılı
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde
Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi
, Madde 19 gerekçesi, 2/656 E.,
05/04/2010, s. 13 ve devamı.
71
Denetim yetkisini kullanımı esnasında, AİHM, ulusal yargı organlarının yerine
kendini koyma işini üstlenmez fakat, tüm dosya kapsamını dikkate alarak, takdir
yetkisi içinde verilmiş kararların, anılan Sözleşme hükümlerine uygunluğunu
kontrol etmek yükümlülüğü altındadır. Bkz.
Petrenco/Moldovya
, no
20928/05
,
§ 54, 30 Mart 2010 ;
Petrov/Bulgaristan
(Kbl. Kr.), n°
27103/04
, 2 Kasım 2010.
72
Ece GÖZTEPE, « Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkının
(anayasa şikâyeti) 6216 sayili kanun kapsamında değerlendirilmesi «,
Türkiye
Barolar Birliği Dergisi
, 2011 (95), sayfa 23.
73
Bkz. İç hukukta anayasal müracaat yolunun kullanıldığı ve Sözleşmenin 10. Mad-
desinin (düşünce, vicdan ve din özgürlüğü) konu olduğu
Axel Springer AG/Al-
manya
davası kararı
(
n°
39954/08
, 7 Şubat 2012) ve karardaki, hâkimlerden López
Guerra, Jungwiert, Jaeger, Villiger Et Poalelungi’inin imzalarının bulunduğu, mu-
halefet şerhi.