437 / 505
Adalet Nedir?
436
lük değerlerin sırası veya derecesi meselesidir. Bu soruya sadece öznel
bir cevap mümkündür ve bu cevap ancak değer yargısında bulunan
kişiyi bağlar. Herkes için geçerli, örneğin, ısı metali genleştirir ifadesi
gibi nesnel bir ifade mümkün değildir.
Bir halkın ekonomik durumunun, planlı ekonomi denilen ekono-
mi tarafından esaslı bir şekilde iyileştirilebilmesinin mümkün olduğu-
nu, herkese eşit düzeyde sosyal güvenliğin sağlandığını, fakat böyle
bir (toplumsal) örgütlenmenin, ancak her bireyin özgürlüğünden vaz-
geçmesi halinde mümkün olduğunu varsayalım. Planlı ekonominin,
serbest ekonomiye tercih edilir olup olmadığı sorusuna cevap, bizim
özgürlük ve sosyal güvenlik değerleri arasında vereceğimiz karara
bağlıdır. Aşağılık kompleksinden muzdarip biri, sosyal güvenliği ter-
cih ederken, özgüveni yüksek bir insan, bireysel özgürlüğü tercih ede-
bilir. Bu nedenle, bireysel değerin mi yoksa sosyal güvenliğin mi daha
yüksek değer olduğu sorusuna, yalnız öznel bir cevap mümkündür,
yoksa demirin sudan ve suyun tahtadan daha ağır olduğu gibi nesnel
bir değerlendirme mümkün değildir. Bu, deney tarafından gerçekliği
test edilebilir olan bir değerlendirmedir, yoksa böyle bir test edilebilir-
liğe karşı duran bir değer yargısı değildir.
Bir doktor, dikkatli bir tetkikten sonra hastanın tedavi edilemez
bir hastalığa yakalandığını ve belki de hastanın kısa bir süre içinde öle-
ceğini teşhis ediyor olsun. Bu doktor hastaya gerçeği söylemeli midir
veya o, hastaya tedavi edilebileceğini ve yakın bir tehlikenin olmadığı-
na dair yalan söyleyebilir mi veya yalan söylemeli midir? Karar, gerçe-
ği söyleme değeri ile korkudan uzak durma değeri arasındaki ilişkiye
dair kabul ettiğimiz sıralamaya bağlıdır. Gerçeği söylemek, hastanın
ölümden korkmasına sebep olmak; yalan söylemek ise onun bu kor-
kudan uzak durması anlamına gelecektir. Eğer doğru ideali, korku-
dan uzak olma idealinden üstte yer alıyorsa, doktor hastaya doğruyu
söylemek; eğer korkudan uzak durma ideali, doğru söyleme idealinin
üstünde yer alıyorsa yalan söylemek zorundadır. Ancak, doğru söyle-
menin mi yoksa korkudan uzak olmanın mı daha yüksek değer oldu-
ğu sorusuna rasyonel bilimsel bir düşünce temelinde cevap vermek
mümkün değildir.