165 / 417
Hukuk ve Devlet Özdeşliğinin Ötesinde Kamu Hukuku
164
Marx’ın “komünizmi açıkça tuttuğu” ilkmetin
1844 Elyazmaları
’dır
(Bottigelli, 1993a: 53).
1844 Elyazmaları
’nda Marx da, “Komünizm
olumluyu, yadsımanın yadsınması olarak koyar, öyleyse komünizm
insanın kurtuluş ve kendini onarımının gerçek uğrağı, tarihin gele-
cekteki gelişmesi için zorunlu
25
uğraktır” diye yazar (1993a: 184). Bu
metinde Marx, komünizmin, özel mülkiyetin, insani kendine yaban-
cılaşmanın olumlu ortadan kaldırılışı, “sonuç olarak din, aile, devlet
vb. dışı insanın, kendi insanal, yani toplumsal varlığına dönüşü anla-
mına” geldiğini yazar (1993a: 172-173; Bottigelli, 1993a: 54; Bottomore,
1993: 340). Komünizm, sadece devlet ya da dinden kurtuluş değil, in-
sanın gerçek kurtuluşu olacaktır (Bottigelli, 1993a: 55).
Demek ki 1848, ya da başka deyişle Marx ve Engels öncesinde bir
hayaleti andıran ve sarih bir programı olmayan bu kaba komünizm,
Bensaïd’in deyişiyle “eşitlikçi sektlerin ya da İkarusçu hülyaların
‘kötü yontulmuş’ biçimlerine bürünmüş bir halde zamanın ruhunun
yakasını bırakmamaktadır” (2010: 64). Marx,
1844 Elyazmaları
’nda bu
kaba komünizmin “devletin ortadan kaldırılması ile birlikte” olması-
nı olumlar, ancak özel mülkiyetle kurduğu ilişki içinde onu, “kendini
olumlu ortaklık olarak koymak isteyen özel mülkiyet alçaklığının bü-
ründüğü bir biçimden başka bir şey değildi” diye niteler (1993a: 171).
Bu erken metin, yabancılaşma üzerine uzun ve bitmeyen tartışmalara
konu edildiyse de, esas önemli yanı, henüz tarihsel materyalizmi tam
olarak olgunlaşmamış olan Marx’ın bile, komünizmi somut, yaşayan
ve ezilen insanların, proletaryanın bir kurtuluş hedefi/programı ve
ona yönelen bir hareketi olarak birlikte düşündüğünü açıkça göster-
mesidir. Aksi, insan toplumunun ereksel biçimi olarak komünizmi ilan
etmek olurdu ki, bu tümüyle metafiziktir. Komünizm sorunu, Marx ve
Engels tarafından
Komünist Manifesto
’da, bu tür bir metafizikten uzak-
ta, mülkiyet sorunu olarak konulur. Elbette yine de komünistlerin bir
hareketi olarak:
25
Buradaki zorunlu kavramının, ilerlemeci bir perspektif içinden, kapitalizmden
sonra komünizmin zorunlu olduğunu işaret etmediği, Marx tarafından sadece ve
sadece tarihin gelişmesi için zorunlu uğrak olarak komünizmden söz edildiğini
vurgulayalım. Tarihin gelişmesi zorunlu değildir elbette, insanlık tarih öncesinde
kalarak, apocalypse’ini, kıyametini, kendisinin ve gezegeninin yok oluşunu da
yaratabilir: “Komünizm yakın geleceğin dinamik ilkesi ve gerekli biçimidir ama
komünizm olarak komünizm, insan gelişiminin ereği, insan toplumunun biçimi
değildir” (Marx, 1993: 184).