TBB Dergisi 108. Sayı

Kültürel Hukuk: Geleneksel Kontrol Mekanizmaları

278

sunu ise insanın yaşam biçimini düzenleyen normlar bütünü olarak

kabul edersek bu durumda kültürel hukuku, her topluluğun kendine

özgü sosyal ve kültürel yapısına göre ortaya koyduğu kurallar bütünü

olarak açıklayabiliriz. Hukukun kültür alanı içinde incelenmesi huku-

ku, kültürel farklılıklara göre (Sümer,1998:314), değişimini ve gelişimi-

ni anlayabilmektir. Bu noktada kültür ve hukuk kavramlarının odak

noktasını

kültürel görecelik

düşüncesi oluşturduğunu varsaydığımızda

bu kavram, milli kültür ya da daha dar anlamda kültürel kimlik, et-

nisite gibi alt kültürel kimliklerle açıklanabilmektedir. Yani davranış-

ların ve tutumların, kültürel görecelik ya da kültürel öznellik gereği

toplumdan topluma farklılık gösterebilmesidir. Bu kapsamda değer-

lendirdiğimizde her topluluğun kendine özgü bir toplumsal yapısı ve

buna uygun hukuksal düzenlemeleri bulunabilmektedir.

Kültürel hukuk kurallarının en önemli özelliği, bağlı olunan sos-

yo-kültürel yapıya göre-yani belirli bir davranışın, topluluk nezdinde

kabulü ve reddi noktasında- yaptırımın ölçütüne bağlı olarak değişe-

bilmesidir. Kültürel hukukun yukarıda varsayılan kuralları ile yasalar,

bazı toplumlarda iç içe geçerken, bazı toplumlarda ise kesin çizgilerle

birbirinden ayrılmaktadır. Örneğin, Ortadoğu ve Afrika’nın çoğu böl-

gesinde şeriata dayalı dini ve örfi kurallar veya İngiltere’de olduğu

gibi örfi nitelikteki kurallar yasa hükmünde iken, buna karşın pek çok

batı toplumunda yazılı ve yazılı olmayan hukuk kuralları birbirinden

tamamen ayrı düşünülmektedir. Yani kültürel hukuk, toplumların

geleneksel anlayışı olan bağlılığına, yerleşik yapısına göre toplumsal

veya kamusal ya da her iki alanda geçerliliğini sürdürebilmektedir.

Ya da kültürel hukuku bir yönüyle yasaların tanımlayamadığı veya

boşluk olarak adlandırdığı durumlarda düzenleyici bir işlem olarak

görebiliriz.

Diğer yandan, pek çok geleneksel hukuk

kuralının ve kanunla-

rın birbirleriyle örtüştüğü (adam öldürme, hırsızlık yapma… gibi suç

Antropolojik kaynakta kültürel görecelik (kültür alanı) olarak da ifade edilen bu

yaklaşım, her toplumun kendine özgü kültürel kalıpları, kültürel farklılıkları ola-

bileceğini savunarak gruplar arasındaki bağımsız ayrıma dikkat çekmiş ve her

kültürü, kendi koşulları (örf, davranış biçimleri, adet, inanç, hukuki düzenleme-

ler…) içinde incelemenin gerekliliği üzerinde durmuştur (Haris, 1988:590; Mil-

ler,2005:8).

Çalışmada geleneksel hukuk kavramı ile kültürel hukuk kavramı birbirine benzer

ya da aynı anlamda kullanılmıştır.