TBB Dergisi 108. Sayı

Kentsel Dönüşümün, 6306 Sayılı Yasa Kapsamında Hak ve Özgürlükler Açısından Ele Alınması

yer alan hükümler, farklı bir dönemin başlangıcı olarak kabul edilebi-

lir niteliktedir.

İlk dönemdeki en önemli kentleşme ve konut olgusu, cumhuri-

yetin ilk yıllarında mübadeleyle gelen nüfusun iskânı ile yani 1923’te

Lozan’da imzalanan Türk-Rum Nüfusun Mübadelesi Sözleşmesi’nin

sonucu olarak Yunanistan’dan gelen göçmenlerin iskânına başlandığı

dönemi kapsamaktadır. Ülkemize gelen göçmenlerin yerleştirilmesi

ve göçmenlere konut yapılması görevlerini yürütmek üzere, 1923 yı-

lında Mübadele, İmar ve İskân Bakanlığının da bu dönemde kurul-

duğunu görmekteyiz.

Bu dönemde yerleştirmelerin gelen nüfusun

Yunanistan’a göç edenlerin terk ettikleri konutlara ve yerlere yerleşti-

rilmeleri ile gerçekleştirilmek istenildiği, yani yeni konut yapma poli-

tikasının henüz düşünülmediğini görmekteyiz.

Bu dönemde konut ve kentleşme olgusundaki başka bir gelişme

ise, memur sayısının artmasına bağlı olarak memurların konut ge-

reksinmelerinin karşılanması için yasal düzenlemelerin yapılmasıdır.

1925 yılında çıkarılan bir Yasa, memurlara, konut kooperatifleri kur-

maları için aylıklarının yarısı kadar avans verilmesine olanak tanımış,

1928 yılında çıkarılan başka bir Yasa ile Maliye Bakanlığı’na Hazine

olanaklarıyla memur konutları yaptırma yetkisi verilmiştir. Bu Yasa

uygulamaya geçirilemediği için, 1929 tarihli bir Yasayla, memurlara

konut tazminatı ödenmesi uygulaması başlatılmış ve bu uygulama

1951 yılına kadar sürdürülmüştür.

1944 tarihli Memur Meskenleri İnşası Hakkında Kanun ile memur-

lar için konut yapılması konusu düzenlenmiştir. Yasa, uygulamasında

memur sayısının fazla olduğu Ankara iline öncelik tanınmıştır. An-

kara’daki Saraçoğlu (Namık Kemal) Mahallesi de bu dönemde ortaya

çıkan nadir yapılanmalardandır.

Ayrıca, memurları konut sahibi yapmak amaçlı olmak üzere, me-

murların ve talep sahiplerinin konut kredisi alabilmeleri için Emlak ve

Yavuz, Fehmi , “Politika ve Yerleşme Sorunlarımız”, Dokuzuncu İskân ve Şehirci-

lik Haftası

Konferansları: Türkiye’de Orman Köyleri, Yerleşme, Bölge Planlama, Şehirleşme,

Doğu Anadolu’nun Sorunları, Ankara: AÜ SBF İskân ve Şehircilik Enstitüsü Ya-

yınları, s.144; aktaran ÇOBAN, a.g.m., s.78

Keleş, Ruşen “Kentleşme Politikası” 11. Baskı, Ankara 2010 İmge Yayınevi., s.434-

435; ÇOBAN, a.g.m.,79