58 / 417
TBB Dergisi 2013 (108)
Selami DEMİRKOL / Zuhal BEREKET BAŞ
57
“…Anayasa’nın 125. maddesinin birinci fıkrasında, “idarenin her türlü
eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.” denilerek etkili bir yargı dene-
timi amaçlanmıştır. Çünkü yargı denetimi hukuk devletinin olmazsa olmaz
koşuludur. Bu kural, yönetimin kamu hukuku ya da özel hukuk alanına giren
tüm eylem ve işlemlerini kapsamaktadır. Anayasa’nın 125. maddesinin be-
şinci fıkrasında, idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız
zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının
birlikte gerçekleşmesi durumunda gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurul-
masına karar verilebileceği, altıncı fıkrasında ise, yürütmenin durdurulması
kararı verilmesinin olağanüstü hal, sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hali ile
milli güvenlik, kamu düzeni ve genel sağlık nedenlerine bağlı olarak yasayla
sınırlanabileceği hükme bağlanmıştır.
Hak arama özgürlüğü bakımından kişilerin idareye karşı sahip oldukları
en etkili yargısal koruma mekanizması iptal davasıdır. İptal davasında, idari
işlemin hukuk kurallarına aykırılığının belirlenmesi halinde iptali yoluna gi-
dilmekte ve bunun sonucunda idarenin hukuka bağlılığı ve hukuk düzeninin
korunması sağlanmaktadır. Genel ilke, iptal kararlarının geriye yürümesi ve
iptal edilen işlemi başından itibaren ortadan kaldırması, bu işleme ve ona da-
yanan sonuçlar hiç mevcut olmamış gibi kabul edilmesi olmakla birlikte, bu
ilke, idari işlemin iptal kararına kadar mevcudiyetine ve etki doğurmasına
engel değildir. Bu nedenle, kişileri iptal davası sonuçlanıncaya kadar hukuka
aykırı idari işlemin olumsuz etkilerinden korumak, ileride giderilmesi veya
düzeltilmesi imkânsız veya zor olan durumları önlemek, idareyi de hem olası
bir tazmin yükünden kurtarmak hem de hukuk sınırları içine çekerek hukuk
devletinin kesintiye uğramadan devamını sağlamak amacıyla yürütmenin
durdurulması kurumu öngörülmüştür.
Yürütmenin durdurulması kurumu, yargının denetim etkinliğini artırıcı
bir araç olarak dava hakkının bir parçasını oluşturduğu gibi kamu yararı ve
kamu düzenini de sağlamaktadır. Yürütmenin durdurulması kararı ile dava
konusu olan işlemin yapıldığı andan önceki durumun geri gelmesi sağlan-
makta ve kişiler dava sonuçlanıncaya kadar bu işlemin olumsuz etkilerinden
korunmaktadır
…”gerekçeleri ile düzenlemeyi Anayasaya aykırı buldu-
ğu görülmektedir.
74
74
Ancak, Anayasa Mahkemesinin aksi yönde kararları da bulunmaktadır. Anayasa
Mahkemesi’nin 21.6.1979 tarih ve E.1979/1, K.1979/30 sayılı kararında; “…İptal
davasını güvence altına almakta bulunan yürütmenin durdurulması müessese-
sinin yönetsel yapıdaki önem ve etkisi yadsınamaz. Özellikle, iptal davalarında