106 / 485
TBB Dergisi 2013 (109)
Sadullah ÖZEL
105
matematiksel ve finansal hesaplamalar, çalışma kapsamı dışında tu-
tulmuştur. Öncelikle
Kamulaştırmanın bedelinin tespit edildiği idari ve yargısal süreç,
gerçek karşılığa ulaşma amaçlı bir değerleme faaliyetidir. Gerçek kar-
şılık bir anayasal ilke olmakla birlikte, somut olaylara uygulanabilmesi
ve denetim ölçütü olabilmesi için içeriğinin belirgin olması gerekmek-
tedir. Gerçek karşılık, aynı zamanda kamulaştırma sonucunda malike
ödenmesi gereken adil bedeldir. Bu bedel de bir değere karşılık gel-
mektedir. Gerçek karşılığın görünümü olan bu değerin(kamulaştırma
bedelinin) neye karşılık gelmesi gerektiği; Alman Hukuku, ABD Hu-
kuku ve Ulusal/Uluslararası Değerleme Kuruluşlarının ilkeleri ölçüt
alınmak üzere incelenecektir.
a. AİHM’nin Kamulaştırma Bedelinin
İfade Ettiği Değere İlişkin Yorumu
AİHM’ye göre mülkiyet hakkına yapılacak bir müdahale halinde
kamu menfaatleri ile kişilerin temel haklarının korunması yönünde-
ki menfaatleri arasında adil bir dengenin kurulması şarttır.
23
Böyle bir
dengenin kurulması aşamasında Sözleşmenin Ek Birinci Protokolü-
nün 1 inci maddesi esas alınmalıdır. Özellikle devletler tarafından tesis
edilen ve mülkiyet hakkına müdahale teşkil eden eylem ve işlemler-
de devletin kullandığı araçlar ile bu araçlarla güdülen amaç arasında,
yani mülkiyet hakkına müdahale ile kamulaştırma ile ulaşılmak iste-
nen amaç arasında makul bir denge, başka bir deyişle makul bir orantı
bulunmalıdır.
24
Gerçi söz konusu makul dengenin tespitinde mahke-
me devletlere geniş bir takdir yetkisi tanımaktadır. Ancak devletlere
takdir yetkisi tanınması mahkemenin bu alanda yargılama yapmasına
engel değildir. Bilakis mahkeme taşınmaz sahibinin mülkiyet hakkı ile
uyumlu bir adil dengenin varlığı konusunda devlet faaliyetlerini de-
netlemektedir.
25
Kamulaştırma işleminin devlet ve taşınmaz malikinin menfaatleri
arasında adil bir denge çerçevesinde yapıldığının ve malike orantısız
23
AİHM, 23.09.1982 tarihli Sporrong ve Lönnroth / İsveç Kararı, NJW 1984, s. 2747.
24
AİHM, 23.11.2000 tarihli Eski Yunan Kralı ve Diğerleri / Yunanistan Kararı, NJW
2002, s. 49.
25
AİHM, 30.06.2005 tarihli Jahn ve Diğerleri / Almanya Kararı, NJW 2005, s. 2909.