183 / 485
Anayasa Yargısının Meşruluğuna Bir İtiraz Olarak “Egemenlik”
182
lük ve vergiler koymak devlet egemenliğinin bir parçasını oluşturur
18
.
Egemen bütün bu yetkileri tek başına kullanır ve koyduğu kanunlar ile
gelenek ve görenekleri bile değiştirebilir ya da ortadan kaldırabilir
19
.
Bodin, devletin ailelerden meydana geldiğini ve bir ailede “ba-
banın egemenliğinin”
sınırsız olduğu çıkarımlarından sonra, aile ile
egemen erk arasındaki bağlantıdan, egemen erkin egemenliğinin de
“sınırsız, mutlak ve sürekli” olduğu sonucuna varmıştır
20
.
Egemenlik konusunda görüş belirten yazarlardın diğeri, on ye-
dinci yüzyılda yaşamış Thomas Hobbes’tur. Devletin kuruluşunu,
ardılı olan Jean Jacques Rousseau gibi “sözleşme” ile açıklayan düşü-
nürlerden olan Hobbes’e göre devlet, insanları diğer insanların vere-
cekleri zararlardan koruyan ve onları yeryüzünde mutlu bir biçimde
yaşayabilmelerini sağlayan erktir
21
. Görüldüğü gibi, güvenlik ihtiya-
cı Hobbes’un devletinin kuruluşunda temel belirleyicidir. Sözleşme
sonucu ortaya çıkan egemen genel kabule dayanmakta ve topluluğu
oluşturan bireylerin güvenliğini ve düzenini sağlamak için kendisinin
uygun göreceği şekilde topluluğun sahip olduğu erki kullanmakta-
dır
22
. Ancak bu noktada uyrukların yetkileri oldukça sınırlıdır. Devleti
kuran ve egemenin işlem ve kararlar
ına (sözleşmenin gereği) uymak
zorunda olan uyruklar, egemenin kabulü olmaksızın herhangi bir ko-
nuda tâbi olmak üzere başka bir egemen
için
sözleşme yapamazlar
23
.
Hobbes’un egemeni ile devlet, sözleşmenin başında özdeş gibi gö-
zükse de, egemenlik daha sonra monark ile birlikte vücut bulabilmek-
tedir
24
. Hobbes’un egemeninin meşruluğu, kendisinin sözleşmeden
kaynaklanması nedeniyle yeryüzündeki görünür erklere dayanmak-
tadır ve büyük ölçüde laiktir denilebilir. Ancak onun özellikle doğal
hakların tanımlanması konusunu tanrı düşüncesinden ayrı olarak ele
alması, düşüncelerinin din dışı olduğunu da göstermez. Hobbes, bir
toplumda egemenin yanında ona eş bir kamusal erk olarak kilisenin
18
Bodin, “Devlet Üstüne Altı Kitap’tan Seçmeler”, s. 187.
19
Mehmet Ali Ağaoğulları ve Levent, Köker, Kral - Devlet Ya da Ölümlü Tanrı,
İmge Kitabevi, Ankara, 2000, s. 26.
20
Ağaoğulları ve Köker, a.g.e., s. 20.
21
Thomas Hobbes, Leviathan, Çev. Semih Lim, 3. Basım, İstanbul, Yapı Kredi Ya-
yınları, 2001, s. 129 ve 130.
22
A.e., s. 130.
23
A.e., s. 131-136.
24
Cemal Bali Akal, İktidarın Üç Yüzü, Dost Kitabevi, Ankara, 2003, s. 97.