TBB Dergisi 109. Sayı

Anayasa Yargısının Meşruluğuna Bir İtiraz Olarak “Egemenlik”

190

rak bireylerin hak ve özgürlüklerini ihlal ediyor, onlara kötü davranı-

yorsa, kötülük gören halkın isyan ederek bu rejimi yıkması en doğal

hakkıdır. Ulusal egemenlik kavramı, ulus devlet tarafından toplumun

özgürlüğünü sınırlandırmak için kullanılıyorsa, insan haklarını değil,

devletin ayrıcalıklarını güvenceliyor demektir. Bunun, kanuni daya-

nağının olup olmaması da önemli değildir

. Çünkü çoğunluğun irade-

sini yansıtan kanunlar da baskıcı olabilir ve sırf devletin menfaatlerini

gözetmek için yapılmış olabilir.

İşte bu noktada bireylerin direnme hakkından söz edilebilir

. Ege-

menlik süreci, insanın direnme hakkı ile hukuksal bir söyleme bürün-

mekte ve bu hak ile egemenlik hukuksal bir kavram olarak karşımıza çık-

maktadır Çağdaş hukuk devleti toplumlarında bu ilişki “sivil itaatsizlik

hakkı” tartışması ile anayasal boyuta taşınmakta ve anayasa hâkimlerine

egemenliğin yorumlanmasında farklı bir bilinç sağlamaktadır

tür-Doğa) Çevresinde Yedi Üçüzlü Bir Kurguyla Açıklama Şemasında Egemenli-

ğin İrdelenmesi”, Anayasa Yargısı. S. 22, Ankara, AYM Yayınları, 2003, s. 119.

Belge, a.g.m., s. 40 ve 41.

Direnme hakkına kimi uluslararası ve ulusal belgelerde açıkça yer verilmiş ya da

bu haktan söz edilmiştir. Sözgelimi, 1776 Virginia Haklar Bildirisi (The Virginia

Declaration of Rights) Bölüm 3’te, “….herhangi bir yönetim, bu göreve lâyık ol-

madığını gösterir ya da bu görevi savsarsa, toplumun çoğunluğunu, kamu yara-

rına en uygun gördükleri biçimde, bu yönetimde iyileştirmeye gitmek, yapısını

değiştirmek veya ilga etmek hakkı doğar. Bu hak vazgeçilemez, devderilemez,

iptal edilemez niteliktedir.” denilmiştir. The Constitution Society, “The Virginia

Declaration of Rights”, (Çevrimiçi)

http://www.constitution.org/bcp/virg_dor.

htm, 10 Ağustos 2013. 1789 Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Beyannamesi md. 2,

“Her siyasi topluluğun gayesi insanın tabiî ve müruru zamana uğramaz hakları-

nın muhafazasıdır. Bu haklar hürriyet, mülkiyet, emniyet ve cebir ve tahakküme

mukavemettir.” düzenlemesini içermektedir. Burhan Kuzu, Türk Anayasa Metin-

leri ve İlgili Mevzuat, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2011, s. 853. 1948 Birleşmiş Milletler

İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, Başlangıç par. 3 ve par. son, “…İnsanın zulüm ve

baskıya karşı son çare olarak ayaklanmak zorunda kalmaması için insan hakları-

nın bir hukuk düzeni ile korunmasının temel bir zorunluluk olmasına…Birleşmiş

Milletler Genel Kurulu …İnsan Hakları Evrensel Bildirisini ilan eder.” A.e., s. 855.

Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasası md. 20/4’ e göre, “Bu Anayasa düze-

nini ortadan kaldırmak isteyen herkese karşı, başka bir çözümün bulunmaması

halinde, bütün Almanlar direniş hakkına sahiptir.”, Türkiye Cumhuriyeti Adalet

Bakanlığı, “Federal Almaya Cumhuriyeti Anayasası”, (Çevrimiçi)

http://www

adalet.gov.tr /duyurular/2011/eylul/anayasalar/ulkeana/pdf/08-ALMANYA

%20209-276.pdf, 7 Ocak 2013. Türkiye 1961 Anayasası Başlangıç, par. 2 ve par.

son, “Anayasa ve hukuk dışı tutum ve davranışlarıyla meşruluğunu kaybetmiş

bir iktidara karşı direnme hakkını kullanarak 27 Mayıs 1960 Devrimi’ni yapan

Türk Milleti …bu Anayasayı kabul ve ilan ve onu …hürriyete, adalete ve fazilete

aşık evlatlarının uyanık bekçiliğine emanet eder.” Kuzu, a.g.e., s. 353.

Ökçesiz, a.g.m., s. 129.